Hoe komen we ooit weer uit de zachte ‘loop’ van nu?

Foto boven: Bij Bergen op Zoom wist de zon gisteren toch nog even door de bewolking heen te breken - Jan van der Spek

De winter op noordelijk halfrond is nog maar net begonnen, en het weer heeft al een loop gecreëerd waar bijna niet meer uit te komen is. Wat zou ons nog wel uit de huidige situatie kunnen halen en de patstelling kunnen doorbreken?

De kortdurende verstoring van de poolwervel, zoals die zich eind november boven het noordpoolgebied heeft afgespeeld, heeft (als je tenminste van winterweer houdt) voor Europa zeer ongunstig uitgepakt. Een afstroom van kou vanuit het poolgebied kwam er wel, maar was op Noord-Amerika gericht. En zorgde er via een keten aan reacties voor dat zich op de oceaan een drukpatroon instelde waaruit het nu nog maar moeilijk ontsnappen is.

Bij Bergen op Zoom wist de zon gisteren toch nog even door de bewolking heen te breken - Jan van der Spek

Het begon met de afstroom van kou in Amerika

Het begon allemaal met die afstroom van kou in Noord-Amerika. In het oosten van Canada en de VS komt die lucht boven de Atlantische Oceaan terecht. Daar ontstaat, door de interactie van de koude lucht met het relatief warme zeewater eronder, het ene na het andere lagedrukgebied dat door de straalstroom op de oceaan wordt opgepikt en naar Europa wordt geblazen.

Advertentie

Boven het Europese continent is in het westen van Rusland al lange tijd een hogedrukgebied aanwezig. Voor de aanstormende lagedrukgebieden op de oceaan vormt dit een sta-in-de-weg. Eenmaal bij Europa aangekomen, worden ze dan ook gedwongen om naar het noorden af te buigen. Het Europese continent blijft zo aan de warme kant ervan.

Tussen de lagedrukgebieden in het westen en de hogedruk in het oosten waait bij ons voortdurend een zuidelijke wind die steeds weer nieuwe bellen met warme lucht naar het noorden transporteert. En de temperaturen bij ons verder laat stijgen.

Zachte loop houdt zichzelf op twee manieren in stand

Het systeem houdt zich op twee manieren in stand. Doordat boven Noord-Amerika, aan de achterzijde van de zich daar op de oceaan vormende lagedrukgebieden, de wind vanuit het noorden vrij spel heeft, komen daar steeds weer nieuwe bellen met kou naar het zuiden, die eenmaal op de oceaan aangekomen nieuwe depressies op de rails zetten.

Bij ons zorgen de bellen met relatief warme lucht, die steeds vanuit het zuiden naar het noorden komen, ervoor dat het hogedrukgebied in het oosten iedere keer weer een oppepper krijgt. En dus ook voortdurend overleeft. Zo is een perfecte kringloop tot stand gebracht die het erg lang lijkt te kunnen volhouden. En dat laten de verwachtingen nu ook zien.

Advertentie

Kans om hier uit te komen, lijkt miniem

De kans dat we hier de komende 10 tot 15 dagen uitkomen, lijkt bijzonder klein. Er moet echt iets drastisch veranderen om deze keten te kunnen doorbreken. De beste kans is nog dat er op de oceaan een gat valt in de depressietrein, doordat één van de zich bij Amerika vormende lagedrukgebieden daar vertraagt en verder uitdiept dan nu steeds gebeurt.

Op dat moment zou zich midden op de oceaan een rug van hogedruk tussen de lagedrukgebieden kunnen wurmen. Het enige kleine lichtpuntje van dit moment is dat we ook in de buurt van IJsland en Groenland drukstijgingen zien, mogelijk toch als een klein gevolg van de eerdere verstoring van de poolwervel, eind november. In hun eentje zijn die drukstijgingen nu niet sterk genoeg om al het depressiegeweld op de oceaan aan banden te leggen.

Hogedrukgebied bij Groenland

Met een beetje hulp van warmte vanuit het zuiden, als zo’n lagedrukgebied bij de Amerikaanse kust vertraagt en daar wat verder uitdiept, zou het misschien wel lukken. Die warmte moet dan aan de voorzijde van zo’n sterk lagedrukgebied noordwaarts worden gevoerd, zoals nu ook boven Europa steeds gebeurd. Alleen met een sterker hogedrukgebied in de buurt van Groenland zou een nieuwe kettingreactie van gebeurtenissen in gang kunnen worden gezet.

Ten eerste zou de straalstroom op de oceaan zo naar het zuiden worden gedrukt, of in twee takken worden opgesplitst: een zuidelijke en een veel noordelijkere, door het poolgebied. Met wat geluk zou de depressietrein zich richting de Golf van Biskaje of zelfs het westelijke deel van de Middellandse verplaatsen. De kans op noordelijke tot noordoostelijke neemt bij ons op die manier toe en er zou een einde aan het zachte regime van nu kunnen komen.

Russisch hogedrukgebied naar het westen

Het sterke hogedrukgebied boven Rusland is er dan ook nog steeds. Mochten de lagedrukgebieden, die het zuidwesten van Europa bereiken, zich verder naar het zuidoosten weten te verplaatsen, dan kan dat Russische hoog in beweging kunnen en zich deels naar Scandinavië verplaatsen. Dan zou er ook contact kunnen komen met het hogedrukgebied in de buurt van IJsland en Groenland en zou je wel aan winterweer kunnen gaan denken.

Het is allemaal nogal hypothetisch en de kans dat dit gebeurt, is vooralsnog miniem. Maar het is een mogelijkheid om nog uit deze zachte loop te raken. Voor de komende twee weken ziet het er niet naar uit dat zoiets gaat gebeuren. Op de wat langere termijn zitten er in de verwachtingen van het Europese model wel wat aanwijzingen, voor zowel die hogedruk in de buurt van Groenland en IJsland als een westwaartse uitbreiding van het Russische hoog. Voor wat het waard is. Want signalen als deze van het model zijn tot nu nog bijna nooit uitgekomen.

Amerika maar in de gaten houden

Tot die tijd zit er niets anders op dan de vorming van de lagedrukgebieden bij de Amerikaanse kust in de gaten te houden en erop te hopen dat één ervan wat langer blijft liggen, wat verder uitdiept en er aan zijn voorzijde met de aanvoer van wat warmere lucht richting Groenland voor zorgt dat het daar aanwezige hogedrukgebied sterker wordt. Pas dan zou zich eventueel een kettingreactie kunnen voordoen die het ook bij ons op termijn kouder laat worden.