Een nieuw zacht signaal voor de komende winter?

Foto boven: Winter - Cynthia van Leusden

Voor volgers van winterverwachtingen is het een abc’tje. Is de poolwervel, de straalstroom die in de wintermaanden in de stratosfeer rond het poolgebied ontstaat, sterk dan kun je een periode met stabiel weer in onze omgeving, die tot winterse omstandigheden leidt, wel vergeten. Anderson schieten de verwachtingen omhoog, zodra de poolwervel instort. In beide gevallen kun je echter ook makkelijk bedrogen uitkomen.

De afgelopen winter was daar een mooi voorbeeld van. Er waren allerlei redenen om aan te nemen dat het een zachte winter zou worden. De winterverwachting was daar ook op gebaseerd. En zeker als de poolwervel heel de winter sterk zou blijven, wat voorafgaand nog niet helemaal zeker was, dan konden we een periode met winters weer wel vergeten.

Het weer schikte zich niet naar de sterke poolwervel

Advertentie

De poolwervel bleef heel de winter sterk, al schommelde de kracht ervan wel wat. In december paste het weer zich eerst aan de verwachting aan. We begonnen sterk wisselvallig en zacht en op 6 december stormde het aan de kust. Al snel verschenen echter ook hogedrukgebieden op het toneel die langere perioden met rustig en somber weer brachten.

Dat beeld hield ook in januari en februari aan. Was januari, ondanks de invloed van de hogedrukgebieden nog een natte en sombere maand, februari verliep vrij zonnig. Beide maanden kwamen de gemiddelde temperaturen dichtbij de normaal uit.

Het zachte van de winter kwam volledig voor rekening van december

De winter ging uiteindelijk als vrij zacht de boeken in, maar die kwalificatie kwam volledig voor rekening van de zeer zachte decembermaand. In de maanden daarna waren de temperaturen ongeveer normaal. Ook was de winter een fractie droger dan gebruikelijk.

Advertentie

Leek de winterverwachting uitgekomen, toch was het resultaat niet helemaal bevredigend. In een winter met een sterke poolwervel horen hogedrukgebieden nu eenmaal geen grote rol te spelen. In de winter van 2025 was dit echter duidelijk wel het geval. Ook hoort een winter met een sterke poolwervel in onze omgeving niet droger dan normaal te zijn.

Het leek er al met al op dat het weer in de winter van 2025, ondanks alle signalen voor wisselvallig, windrijk en uiterst zacht weer, een beetje zijn eigen gang ging. Er waren wel factoren aan te wijzen die hierbij een rol speelden, maar die vallen buiten het spectrum van dit verhaal en laten we voor het gemak maar even rusten. Het is allemaal al ingewikkeld genoeg.

Het weer in de winter ging zijn eigen gang

Wat we van de voorgaande winter moeten meenemen, is dat het weer zich dus niet altijd aan alle aanwijzingen houdt, hoe sterk die volgens sommigen ook mogen zijn. Iets dergelijks zou de komende tijd zomaar ook kunnen gebeuren, in het vervolg van de herfst zelfs al. Tenminste: als de seizoensverwachtingen voor de komende maanden het bij het rechte eind hebben.

De poolwervel is, omdat we inmiddels in het winterhalfjaar zitten, na zijn zomerstop alweer enige tijd terug, maar lijkt dit jaar erg traag op gang te komen. De kracht ervan wordt tegen de maandwissel van oktober zelfs helemaal onderin zijn mogelijke variatie verwacht.

Voor de rest van de herfst wordt positieve AO-index verwacht

Tegelijkertijd laten de verwachtingen voor de maanden oktober en november een AO-index zien, die vrij sterk positief is. Bij een positieve AO-index spelen lagedrukgebieden in het noordpoolgebied een grote rol. Depressies op die positie zorgen ervoor dat de straalstroom op de oceaan wordt aangewakkerd. En dat de kansen op wisselvallig ook in onze omgeving relatief groot zijn. Voor de volledigheid: het gaat hier dus om een verwachting.

Mocht dit uitkomen, dan is dat een uitkomst die met een zwakke poolwervel boven de pet ook contra-intuïtief werkt. In situaties met een zwakke poolwervel zou je immers ook een wat zwakkere straalstroom verwachten, resulterend in een AO-index dichterbij nul.

De ontwikkelingen zijn van belang voor de komende winter

Het waren de deskundigen van het Amerikaanse World Climate Service die deze discrepantie opviel. Ze zijn er nog wat dieper ingedoken en hebben in hun database andere jaren opgezocht, waarin zich (ongeveer) dezelfde situatie voordeed. In al die jaren bleek – net als dit jaar – de IOD in de periode van september tot en met november negatieve te zijn. Dat is dit jaar ook zo. We hebben het daarover op deze site in een eerder verhaal al gehad.

En, zeggen ze, situaties als deze hebben, als ze daadwerkelijk zo optreden als de seizoensmodellen nu verwachten, ook gevolgen voor de winter: met name in West-Europa. De kans dat de winter op die manier in onze omgeving zacht verloopt, zou zelfs erg groot zijn.

Gaan we terug van de verwachting naar de actuele situatie, dan zien we dat voor de komende twee weken een wat schommelende AO-index wordt verwacht, die over het algemeen negatief is. En dus beter bij de zwakke poolwervel past dan de verwachtingen aangeven.

Het warme water van de noordelijke Grote Oceaan

Zondag zoomen we, in een verhaal op deze site, in op een ander fenomeen dat van invloed zou kunnen zijn op het weer in de komende winter in onze omgeving. Dan kijken we naar het extreem warme water van de noordelijke Grote Oceaan. De winterverwachting voor de komende winter wordt tijdens de Wintermeeting bij het KNMI gepresenteerd, op 22 november.