De herfst van 2025 nadert: wat gaat het worden?
Reinout van den BornNu de zomer van 2025 op zijn einde loopt, is het tijd om naar de herfst vooruit te kijken. Wat kunnen we verwachten van het vierde jaargetijde van dit jaar?
Het maken van een seizoensverwachting voor de herfst is bijna onbegonnen werk. In tegenstelling tot de zomer en de winter, waarin de luchtdrukverdeling op het noordelijk halfrond een tijdje min of meer een evenwichtssituatie bereikt, is de luchtdrukverdeling gedurende een overgangsseizoen als de herfst eigenlijk voortdurend aan ontwikkeling onderhevig.
Er gebeurt van alles
Aan de ene kant beginnen de temperaturen in het Noordpoolgebied geleidelijk te dalen. Aan de andere kant is het in het zuiden nog lange tijd warm. De temperatuurverschillen tussen noord en zuid spitsen zich daarbij langzaam toe. Dat vertaalt zich in een sterker wordende straalstroom, actievere lagedrukgebieden en het zich naar het zuiden toe uitbreiden van de koudepoel rond het poolgebied. Ook spelen lagedrukgebieden, ontstaan uit de restanten van orkanen in de Atlantische sector, vrijwel de gehele herfst een rol. Het zijn systemen die in hun eentje in staat zijn om een groot deel van de drukverdeling naar hun hand te zetten.
Al met al kijk je naar heel veel onzekerheden en is het lastig om een factor te vinden die daar in zijn eentje nog eens bovenuit steekt en de boel naar zijn hand kan zetten. In die zin is het vrijwel niet mogelijk om voor een tussenseizoen als de herfst een goede verwachting te maken.
Een aantal zaken is van belang
Heel in het algemeen kun je wel een aantal zaken opnoemen die in de herfst van belang zijn. Zo is het in Nederland al 15 jaar geleden dat we voor het laatst een duidelijk koudere dan normale herfst meemaakten. Dat was in 2010 toen de gemiddelde temperatuur van de 3 herfstmaanden op 9,9 graden uitkwam, tegen 10,9 graden normaal. Daarna is alleen in 2012 de gemiddelde herfsttemperatuur nog iets beneden normaal gebleven: 10,5 graden.
De overige herfsten zijn in het algemeen te warm en vaak zelfs duidelijk te warm verlopen. Nog in 2023 maakten we een herfst mee met een gemiddelde temperatuur van 12,8 graden, bijna twee graden boven het gemiddelde dus. En ook vorig jaar was de herfst met een gemiddelde temperatuur van 11,6 graden duidelijk warmer dan normaal.
De trend is warm
Warm is dus de trend. Niet zelden verzamelen we een groot deel van dat warmteoverschot al in de maand september, die tegenwoordig vaak als een extra zomermaand kan worden gezien. Hogedrukgebieden spelen dan een grote rol en de temperaturen stijgen op sommige dagen nog tot tropische waarden. Het enige waaraan je voelt dat de herfst toch aan het beginnen is, is dat de zon een stuk lager staat dan in de zomermaanden en ook minder lang schijnt.
In Nederland is de herfst het jaargetijde waarin de wind het vaakst uit het zuiden waait. Terwijl de temperaturen op het continent geleidelijk dalen, zijn de zeewatertemperaturen op hun hoogst. Een dergelijke verdeling zorgt ervoor dat lagedrukgebieden zich boven het water heel goed thuis voelen, terwijl hogedrukgebieden boven het continent juist op hun plaats zijn. Tussen beide in waait dan een zuidelijke wind die warme lucht naar het noorden transporteert.
Krijgen we ook herfststormen?
Voor veel mensen is de herfst qua reputatie ook het jaargetijde waarin de zogenoemde herfststormen thuishoren. In werkelijkheid worden we gedurende de herfstmaanden veel vaker, met lange, rustige fasen geconfronteerd. Tijdvakken waarin niet de wind, maar mist en dauw in de vroege ochtend een rol spelen. En overdag een langdurig schijnende nazomerzon.
Als het al een keer flink waait, dan gebeurt dat meestal pas in de loop van de novembermaand. Zeker in de tweede helft van die maand merk je toch al wel dat de atmosfeer dichterbij zijn nieuwe winterevenwicht beginnen te komen. De afgelopen twee jaar hebben we in de herfst aan het einde van november zelfs al een kleine uithaal van de winter meegemaakt, in beide gevallen resulterend in de eerste sneeuw van het seizoen. Vorig jaar viel rond 20 november op sommige plaatsen in het binnenland zelfs al meer dan 5 centimeter.
Wat zeggen de modellen ervan?
Kijk je naar de berekeningen van de seizoensmodellen voor de komende 3 herfstmaanden, dan laten die nog steeds een dominante rol van hogedrukgebieden zien. In september zou het zwaartepunt van de hogedruk ergens tussen Schotland en IJsland kunnen uitkomen, voor oktober wordt het zwaartepunt boven het zuiden van Frankrijk berekend. Lagedrukgebieden zijn die maand vooral in de buurt van IJsland actief en wij liggen er tussenin.
In november zouden we in Nederland tussen twee hogedrukcentra in kunnen komen te liggen, één daarvan ten westen van ons en een stukje ten noorden van de Azoren, het andere boven het Oosten van Europa. In Nederland zou op die manier een west- tot noordwestcirculatie kunnen opsteken met in dat geval wat wisselvalliger weer. Of het ook in de oktobermaand wisselvallig wordt, hangt af van welk van de twee polen in de drukverdeling dan het sterkste wordt. Is dat de lagedruk bij IJsland, dan zou het bij ons wisselvallig zijn, is het de hogedruk boven het zuiden van Europa, dan wordt oktober juist een warme en relatief droge maand.
Het lijkt een warme, vrij droge en rustige herfst te worden
Kijk je naar de verwachte temperaturen, dan is de kans groot dat de komende herfst hoe dan ook een warmere dan normale wordt. Maar op basis van de trend van de laatste 15 jaar, zou je dat natuurlijk ook meteen al kunnen zeggen. Voor wat de neerslag betreft, zou het op een wat drogere dan normale herfst kunnen uitdraaien. En de grootste kans op nazomerweer zit in de maanden september en oktober, maar ook dat is eigenlijk een clichéverwachting.
