De enige hittegolf in mei ooit was in 1922
Reinout van den BornHet is vandaag erg warm in Nederland. In het zuiden kan het later vanmiddag 29 graden, de kans bestaat dat op een enkele plek de tropische grens van 30 graden wordt gehaald. Maar een hittegolf in mei, is dat ook mogelijk? Er zijn uit het verleden enkele voorbeelden van.
Zoals in 1976. Toen was het hier en daar heel vroeg al zover. Tot een officiële hittegolf in De Bilt kwam het toen niet, maar Deelen, Soesterberg, Volkel en Gemert konden op 10 mei al wel een regionale hittegolf aantekenen. Vijf dagen op rij werd het er minstens 25,0 graden en op 3 dagen kwam de temperatuur op tenminste 30,0 graden uit. Daarmee werd aan de criteria voor een hittegolf voldaan.
Droge aprilmaand ging in 1976 aan de hitte vooraf
De regionale hittegolf werd voorafgegaan door de toen nog droogste aprilmaand van de eeuw met landelijk gemiddeld maar 6,3 millimeter. Die maand was ook zonnig, maar relatief koud door veel noordenwinden. Het neerslagtekort was eind april flink opgelopen tot ruim 60 mm, nog iets meer dan dit jaar.
Het waren zuidoostelijke winden die de warme lucht aanvoerden. Op 6 mei werd de eerste zomerse dag van het jaar gescoord met in Brabant bijna 27 graden op de thermometer. Ook in De Bilt was sprake van een officiële zomerse dag met daar 26,0 graden.
Meteen daarna tropische dagen
Een dag later volgde meteen de eerste regionale tropische dag! Weerstation Gilze-Rijen noteerde 30,2 graden. Ook in Soesterberg, Volkel en Gemert kwam de temperatuur op tenminste 30 graden uit.
De dagen daarna werd het nog heter met in het binnenland volop tropische temperaturen. De Bilt haalde zijn enige officiële tropische dag op 9 mei, met 30,4 graden. Deelen noteerde 3 tropische dagen en in Soesterberg, Volkel en Gemert werd het op 4 dagen tenminste 30,0 graden. De vroegste regionale hittegolf ooit gemeten was op deze 4 locaties op 10 mei een feit. Op 10 mei noteerde Volkel 31,6 graden en Gemert 32,0 graden. Dit zijn nog steeds de warmterecords voor de eerste tien dagen van mei.
De enige officiële hittegolf in mei was in 1922
De enige officiële hittegolf die ooit in mei in De Bilt plaatsvond, dateert van 103 jaar terug, in 1922. Deze uitzonderlijke hitteperiode strekte zich uit van 21 tot en met 25 mei, precies vijf dagen lang. Het was een krachtig hogedrukgebied boven Centraal-Europa dat de warmte naar onze contreien bracht.
Op 21 mei piekte het kwik in De Bilt op 27 graden, waarna drie opeenvolgende tropische dagen volgden, met temperaturen van 32,4 graden, 32,1 graden en 32,8 graden, waarbij de laatste dag de warmste was. De hittegolf bereikte zijn voltooiing met een maximumtemperatuur van 27,8 graden op 25 mei. In het zuidoosten en oosten van het land duurde de hittegolf nog een dag langer, waarbij Gemert en Sittard op 24 mei de hoogste temperaturen van deze periode registreerden, met maar liefst 35,6 graden.
Kranten stonden vol met hittenieuws
Het nieuws over deze ongekende hittegolf vulde in mei 1922 de kranten. Een overzicht van weeramateur Bennie Bouwhuis biedt een inkijkje in het weerbeeld van destijds. De berichtgeving begon op 22 mei: 'Vandaag werden hogere temperaturen gemeten bij het Meteorologisch Instituut in De Bilt en in Maastricht dan ooit eerder in mei waren vastgesteld (respectievelijk 33,2 en 33,9 graden).' Op diezelfde dag bezweek een paard, dat een 'waswagen' trok, in Hees door de intense hitte.
Op 23 mei zochten mensen overal in de steden naar verkoeling, terwijl ijswagentjes en verkoop van ijs en drankjes floreerden. Ondertussen werd op ludieke wijze verwezen naar de langverwachte zomer. De situatie spitste zich toe op 24 mei, met temperaturen boven 35 graden en zelfs boven 32 graden in Engeland. Opmerkelijk genoeg beleefde Glasgow, te midden van deze hitte, een ochtend met vorst en droegen de inwoners dikke winterjassen.
Sterfgevallen
Op 25 mei leidde de hitte tot verschillende sterfgevallen als gevolg van de hoge temperaturen. In Amsterdam ontstonden watertekorten, waardoor tienduizenden inwoners geen toegang hadden tot drinkwater of sanitaire voorzieningen.
Op 26 mei berichtten de kranten hoe er in de voorgaande dagen recordtemperaturen waren gemeten, waarbij De Bilt op 32,8 graden als hoogste temperatuur uitkwam. Ook elders in Nederland werden recordtemperaturen geregistreerd, met pieken van 34,3 graden in Maastricht en zelfs 34,9 graden in Vlissingen. De maand eindigde zonnig en droog, met niet meer dan 10 millimeter neerslag in De Bilt en 288 uur zonneschijn, toen goed voor een topnotering in de lijst van zonnigste meimaanden ooit.
Zoninstraling, warme lucht en droogte
De combinatie van intense zonnestraling, warme lucht en een droge bodem zorgde voor de extreme hitte. Dit fenomeen van hitte tijdens droogte kwam ook voor in andere jaren, zoals in 1903, 1947, 1976 en 1998, met name in het zuidoosten en oosten van Nederland waar toen in de meimaand regionale hittegoven werden aangetekend.
