Dit jaar veel noordenwinden, daardoor straks koude winter?

Foto boven: Uiterst rustige start van de dag in 's-Gravenland - Chris Meewis

De wind in Nederland heeft dit jaar voor het gevoel opvallend vaak een noordelijke component. Dit zou wel eens aan een koudere winter vooraf kunnen gaan, is het gevoel dat je hierbij kunt krijgen. Maar is dat ook echt zo? We zoeken het uit.

In weerland worden tegenwoordig allerhande statistieken bijgehouden. Zo ook de gemiddelde windrichting gedurende de verschillende maanden en seizoenen. Af en toe is het best leuk om daarnaar te kijken. We weten allemaal vanuit de aardrijkskundeles dat de gemiddelde wind in Nederland een zuidwestelijke is. Maar van maand tot maand zijn er ook afwijkingen.

Uiterst rustige start van de dag in 's-Gravenland - Chris Meewis

We kijken naar Den Helder

We kijken naar weerstation Den Helder. We kiezen voor Den Helder omdat dit de plaats is waar de wind het minst verstoord het land op komt. Dieper landinwaarts spelen wrijving, interactie met bossen en gebouwen en andere variabelen veel meer een rol. Om een beeld te krijgen van de gemiddelde windrichting in ons land is een kuststation dan ook het best.

Advertentie

Het jaar 2025 begonnen we natuurlijk met de winter. Gedurende de wintermaanden kwam de wind in Den Helder gemiddeld uit het zuiden tot zuidwesten. Dat is iets wat daar in tientallen eerdere winters ook is gebeurd, dus niets bijzonders. December en januari leverden een zuidzuidwestenwind op, in februari was het de gemiddelde wind er zuidoostelijk.

In lente een noordnoordoostenwind

In de lente veranderde het beeld. Over de maanden maart, april en mei was de wind in Den Helder gemiddeld noordnoordoostelijk. Het groepje lentes waarin dat eerder gebeurde, was een stuk kleiner. Er waren slechts 9 andere, namelijk de lentes van 1971, 1980, 1984, 2023, 1916, 1954, 1939, 1941 en 1917. Overigens zijn de lentes mooi over de windrichtingen verdeeld.

In de zomer tot nu toe is de gemiddelde wind in Den Helder op een westelijke richting uitgekomen. Juli liet daarbij een westnoordwestenwind zien, augustus tot nu toe een noordwestelijke wind. Maar het was de zuidwestelijke wind in juni die het windvaantje voor de zomer als geheel tot op dit moment in de westhoek liet uitkomen.

Westenwinden in de zomer zijn heel gewoon

Een westelijke wind gedurende de zomermaanden is heel gewoon. Er waren tot nu toe ruim 40 andere zomers waarin de gemiddelde wind ook uit het westen waaide. Alleen het jaar 1916 komt in beide groepen voor. Maar keur je een kleine afwijking naar westzuidwest of westnoordwest in de zomer ook goed, dan vinden we ineens bijna alle jaren uit de lentegroep ook terug.

Advertentie

In de lentegroep zitten, als je naar de erop volgende winter kijkt, 4 interessante jaren. Het zijn 1916,1939, 1941 en 1984. Elk van deze jaren werd door een strenge winter gevolgd. In de zomergroep komen we 1916, 1928, 1962, 1965, 1978, 1990, 1996, 2010 en 2011 tegen. Die zomers werden door een koude of eveneens strenge winter gevolgd.

Relatief klein aantal

Op de ruim 40 geïdentificeerde zomers is de interessante groep van 9 relatief veel kleiner dan de 4 interessante jaren die we in de (kleine) lentegroep tegenkwamen. In 1939 was de zomerwind westzuidwest, in 1941 westnoordwest en in 1984 eveneens westnoordwest. Feitelijk mag je die jaren dus ook bij de zomergroep rekenen. In 1978 was de wind in de lente noordelijk en in 1996 noordoostelijk. Die 2 jaren kunnen we dus eveneens bij beide groepen rekenen.

Zo komen we op een setje van 6 interessante jaren uit: 1916, 1939, 1941, 1978, 1984 en 1996. En dat uit een lijst met daarop 116 jaren. Dat is natuurlijk een score van niks. Op die manier kun je eenvoudig aantonen dat er geen relatie is tussen de overheersende windrichting in de lente en de zomer en het gedrag van het weer gedurende de winter erna.

We weten wel waar de hogedrukgebieden vandaan kwamen

Je zou er ook op een nog andere manier naar kunnen kijken. Want we weten in grote lijnen wel waar de hogedrukgebieden, die de wind de afgelopen tijd zo vaak in de noordhoek brachten, vandaan kwamen. Er lagen duidelijke oorzaken aan ten grondslag.

In het voorjaar was de SSW, de plotselinge opwarming van de stratosfeer boven de Noordpool, die zich in de eerste week van maart afspeelde, verantwoordelijk. De invloed ervan, veel daalbewegingen in het zeegebied tussen IJsland en Schotland, duurde tot eind mei. In die periode doken steeds weer nieuwe noordelijke hogedrukgebieden op die de wind bij ons in de noordhoek brachten. Vanaf 24 mei was het met de invloed van de SSW gedaan.

Boven het poolgebied bleef een warme luchtlaag aanwezig

Toch bleef in de lagere delen van de stratosfeer en de hogere delen van de troposfeer boven het noordpoolgebied, met een korte onderbreking in het centrale deel van de zomer, steeds een warme luchtlaag aanwezig. In juli en zeker in augustus heeft die laag in het hoge noorden opnieuw tot daalbewegingen en de vorming van hogedrukgebieden geleid, die ook toen de wind bij ons geregeld in de noordhoek brachten. Zoals ook nu nog steeds het geval is.

In de komende winter kan het natuurlijk weer tot een SSW komen. Er zijn daarvoor al meerdere aanwijzingen, maar daarop komen we in een later verhaal de komende tijd wel terug. De warme luchtlaag boven het poolgebied was er vorig jaar in de zomer ook en zorgde er gedurende een groot deel van de winter voor dat het weer zijn eigen gang ging. Vooral in januari en in februari kwamen de temperaturen daardoor rond normaal uit, december was erg zacht.

Ook dit scenario zou zich kunnen herhalen

Het is een scenario dat zich de komende winter eveneens zou kunnen herhalen, mocht die warme luchtlaag boven het poolgebied de komende herfst overleven. We blijven dat volgen.