Winterverwachting 2026: aanloop wijst op ‘koudere’ winter

Foto boven: Winter - Cynthia van Leusden

Hoe pakt de winter van 2026 de komende maanden uit? Wordt het inderdaad de vergeleken met voorgaande jaren koudere winter waarover al zo lang gesproken is? Of is er op het laatste moment alsnog een kink in de kabel gekomen?

De winterverwachting 2026 van Weerverteller.nl is vanmiddag tijdens de Wintermeeting 2026 bij het KNMI gepresenteerd. Een live-optekening van die bijeenkomst is vanaf zondag 23 november te zien op de site wintermeeting.nl.

Al meer dan 20 jaar winterverwachtingen

Al meer dan 20 jaar maak ik winterverwachtingen. En steeds zijn dat zoektochten die meteen na de zomer beginnen. Dan speur ik naar patronen, aanwijzingen en andere factoren die iets over de naderende winter kunnen vertellen. De zogenoemde teleconnecties.

Advertentie

Naar verdelingen in zeewatertemperaturen op de oceanen van deze aarde, luchtdrukpatronen, zaken die in de aanloop naar de winter vergelijkbaar zijn met andere jaren en eigen herinneringen. Naar alles wat maar iets verraadt over de drie wintermaanden die langzaam maar zeker dichter bijkomen. En hun schaduw nadrukkelijk vooruit werpen.

Het zijn wintermaanden die zoveel mooie herinneringen belichamen, maar ook meer en meer teleurstellingen. Maanden die tegenwoordig steeds minder beloven. Zo weinig dat je beter dan iets anders ieder jaar een zachte winter kunt verwachten om succes te hebben. Met wolken , wind en regen. Dan zit je bijna altijd goed. De uitdaging is zo echter minimaal.

‘De hoogmis van de winterhypocrisie’

Er zijn mensen die, iedere keer als ik iets over de winter schrijf, afkeurend mailen. Het onder ordinair ‘clickbait gedrag’ scharen als je de lezers van je site over winterweer vertelt, in plaats van het geijkte verhaal dat zoiets in Nederland niet meer mogelijk is. Of nog erger: dat een wintermeeting ieder jaar niets minder is dan de ‘hoogmis van de winterhypocrisie’.

Zelf weiger ik er zo over te denken. Nergens wordt de herinnering aan en de belevenis van de Nederlandse winter zo mooi in leven gehouden als tijdens de wintermeetings. De organisatoren slagen er steeds weer in een zeer aantrekkelijk programma op te stellen, voor een grote groep geïnteresseerde en gelijkgestemde bezoekers. Die met elkaar gemeen hebben dat ze van de winter houden, ongeacht of de winter die op de meetings volgt een koude of een teleurstellend zachte en natte is. En wat zo fijn is: je steekt er nog wat van op ook.

Advertentie

Mooi, winters plaatje uit de omgeving van Terwolde - Mark Wolvenne

De richting lijkt dit jaar duidelijk

Nog niet eerder in de afgelopen ruim 20 jaar dat ik nu winterverwachtingen maak, kwam ik in mijn zoektocht naar aanwijzingen voor het verloop ervan zoveel factoren tegen die in eenzelfde richting wezen als dit jaar. Hadden we nu in de jaren zeventig van de vorige eeuw geleefd, dan wist ik het wel. De realiteit is echter dat we 50 jaar verder zijn en dat weer en klimaat in ons deel van de wereld intussen een grote transformatie hebben doorgemaakt.

De vraag is daardoor niet alleen meer of tijdens de wintermaanden winterse drukverdelingen uit de bus komen, maar ook en misschien wel vooral wat dan nog mogelijk is? Kan het überhaupt nog wel? Zelfs als alles een keer voor langere tijd meezit?

Een fijn onderzoek

Ik was heel blij toen iemand me een recent onderzoek doorstuurde, van een groep Europese onderzoekers naar de winter van 1963. Eén van hun vragen was hoe zo’n winter er in het huidige klimaat uit zou zien, mochten de drukpatronen precies dezelfde zijn als toen.

De conclusie was dat de temperatuur van zo’n winter in de huidige tijd 1,7 tot 1,9 graden hoger zou liggen dan toen, in geval van kopie van het weer van destijds. Zelfs nu nog zou dat tot de koudste winter sinds die van 1963 leiden. Voor mij was die uitkomst een geruststelling.

Ook toonden de onderzoekers aan (zoals veel anderen vóór hen ook al deden) dat het niet alleen de stijging van de temperaturen is die onze winter bijna ten onder heeft doen gaan. Ook een verandering in het stromingspatroon tijdens de wintermaanden ligt ten grondslag aan de sterke opwarming van ons koudste seizoen. De wind waait tijdens de wintermaanden veel vaker uit het zuidwesten, waardoor winterse stromingen onderbelicht zijn geraakt.

Is het een natuurlijke schommeling?

Een directe oorzaak voor die verandering konden ze niet vinden. Ook lukte het hen niet aan te tonen dat klimaatverandering de reden is voor het veranderde stromingspatroon in de winters. Waarmee overigens evenmin gezegd is dat dit de oorzaak niet is. Het is volgens hen echter zeker ook mogelijk dat we, als het om de veranderde windrichtingen tijdens de wintermaanden gaat, met een natuurlijk gril te maken hebben. Die later zomaar zou kunnen veranderen.

Hoe het ook zij: als we nu naar de aanwijzingen voor de komende winter kijken, dan zien we er veel die in de richting van een zwakke poolwervel wijzen, zeker gedurende het eerste deel van de winter. Een richting die inmiddels niet alleen meer slechts theorie is, maar een feit. In die zin zijn er in de aanloop naar de winter al ontwikkelingen geweest die we niet meer hoeven te voorzien. En dat maakt het opstellen van een verwachting ietsje makkelijker.

La Niña (de met enige regelmaat op de Grote Oceaan langs de evenaar terugkerende koude zeestroom en zusje van El Niño) en de nu oostelijke QBO (een straalstroom in de stratosfeer boven de evenaar die in ongeveer 2 jaar tijd afwisselend een westelijke en een oostelijke fase doormaakt) werken samen aan het zwakker maken van de poolwervel. Uit het verleden weten we dat deze twee factoren samen een combinatie vormen die vaak aan vroege winterperioden voorafgaat, vooral in de eerste helft van de opvolgende winter.

Bekende en nieuwere teleconnecties

De manier waarop de zeewatertemperaturen over het noordelijke deel van de Grote Oceaan verdeeld zijn (leidend tot een zeer negatieve PDO-index) vergroten het effect van La Niña en de negatieve QBO-index, evenals de IOD-index, die de laatste maanden sterk negatief was. Een negatieve IOD-index staat voor een zone met relatief koud water op de Indische Oceaan ten oosten van Afrika, terwijl de oostkant bij Indonesië dan juist warm is.

En dan zijn er ook nieuwe teleconnecties bijgekomen, zoals de dipool bij de sneeuwbedekking van Siberië. Met grote sneeuwtekorten aan de Europese en een klein (en in september zelfs groot) overschot aan de Aziatische kant. Ook dit blijkt een verdeling te zijn die de poolwervel afremt. Evenals overigens een dipool bij de verdeling van het zeeijs in het noordpoolgebied, met op dit moment de tekorten vooral aan de Europese en veel minder aan de Noord-Amerikaanse kant. Zo moet het eigenlijk ook de komende tijd zijn om de poolwervel af te remmen.

Inmiddels weten we dat die poolwervel, de straalstroom hoog in de stratosfeer die het donkere en ijskoude deel van het noordelijk halfrond omspant en die koude lucht daar in grote lijnen gevangen houdt, in werkelijkheid ook al uiterst zwak is, soms zelfs recordzwak. Hoe mooi wil je het met het oog op de winter hebben? Er zit zelfs een (kortdurende) volledige instorting van de poolwervel in de pijplijn. Mogelijk al aan het einde van de novembermaand.

Een recordvroege instorting van de poolwervel

Eerdere winters die op een dergelijk vroege SSW, want zo heet zo’n ineenstorting van de poolwervel, volgden, lieten uiteindelijk allemaal wat zien. In 1939 volgde een strenge winter en in 1958 een vrij koude met in februari een vorstperiode. De winters van 1969, 1981 en ook 2010 kwamen stuk voor stuk met een koude decembermaand en in de wintermaanden daarna vaak nog één of twee vorstperiodes. Die SSW is een veelbelovend teken dus.

De uitkomst van de verwachting voor de komende winter is voorlopig nog in nevelen gehuld - Chris Meewis

Vervolgen we de lijn van de teleconnecties en de nu al zwakke poolwervel, dan lijken we op een winter af te koersen waarin de kans op winterweer in de eerste helft het grootst is. Maar met daarna ook ruimte voor een ouderwets zachte en wisselvallige februarimaand.

Stel dat het zo’n type winter wordt, maar dat we tegelijkertijd ook een plekje moeten geven aan de (teleurstellende) ervaringen van de laatste 12 jaar, dan zou het zo mooi zijn als we zowel in december als in januari een vorstperiode zouden krijgen.

Laten we beide vorstperiodes nu eens op 8 dagen stellen, met minimumtemperatuur van gemiddeld -4,0 graden en een maximum van 0 graden. Goed voor 2,5 Hellmannpunten per dag. En met in de weken daar omheen een gemiddelde temperatuur van plus 4 graden.

Dertig procent kans op een betere uitkomst dan de ‘basis’

Als we de zachte februarimaand op 6,6 graden zetten, komen we op deze manier op een wintertemperatuur van 3,7 graden uit, met 41 Hellmannpunten. Het zou een vrijwel normale winter opleveren, maar wel met twee vorstperioden. En eigenlijk dus heel anders dan alle voorgaande, vaak zachte en natte winters. Voor het gemak noemen we dit scenario de basisverwachting voor de winter van 2026. Die dus van een normale winter uitgaat.

Alles overziend, lijkt de kans dat we in de buurt van die basis uitkomen, nu rond 50 procent. De kans dat het allemaal nog wat beter uitpakt, met een iets lagere gemiddelde temperatuur en een ietwat hoger Hellmanngetal, zetten we op 30 procent. En de kans dat het allemaal tegenvalt, met een duidelijk hogere temperaturen en flink wat minder kou, op 20 procent.

Een signaal van de winter

Mocht het uiteindelijk inderdaad wat beter uitpakken dan gedacht, dan zou de winter ons een signaal geven. Een signaal dat zegt dat toch nog wel iets mogelijk is. Zou het tegenvallen, met wel stromingen die vroeger winterweer brachten, maar niet de bijbehorende temperaturen en kou, dan weten we hoe slecht het gesteld is met ons koudste seizoen. En ook dat we het voor de winter dan nog steeds vooral nog van de wintermeetings zullen moeten hebben.