Vroege, extreme kou in delen van Canada en Siberië

Foto boven: IJsmist in de Ooijpolder bij Nijmegen, tijdens de ijskoude ochtend van 4 februari 20212 - Reinout van den Born

In Nederland mag het in december tot nu toe dan bijzonder zacht zijn geweest, op de twee plekken op het noordelijk halfrond waar wel koude lucht vanuit het poolgebied naar het zuiden is gestroomd, is het op dit moment, vroeg in de winter bijzonder koud.

En dan hebben we het over delen van Alaska, het noordwesten van Canada en de noordelijke helft van Centraal-Siberië. Verchojansk in Siberië was de afgelopen nacht het koudst met een laagste temperatuur van -52,1 graden. In Canada mat Faro in Yukon een laagste temperatuur van -48,1 graden. Mayo airport, ook in Yukon, kwam tot -47,9 graden.

IJsmist in de Ooijpolder bij Nijmegen, tijdens de ijskoude ochtend van 4 februari 20212 - Reinout van den Born

Ook in Siberië vroege kou

Eerder deze week ging Braeburn in Yukon al onderuit tot -49,2 graden (bron: Jan Visser). Voor die omgeving was dat de laagste temperatuur sinds 1995. Toen werd in Ross River begin december een laagste temperatuur van -53,0 graden geregistreerd.

Advertentie

Ook in Siberië was het volgens Jan Visser eerder deze week al erg koud, met in Strelka Chunya een temperatuur van -51,0 graden, de laagste temperatuur zo vroeg in het seizoen sinds 2002. Toen werd het er op 2 december -54,3 graden. Kerbo, ook in Siberië, kwam eerder deze week zelfs op -54,3 graden uit. Allemaal erg lage temperaturen, zo vroeg in de winter.

Sneeuw, helder, droge en koude lucht en weinig wind

De lage temperaturen in beide regio’s hebben te maken met de afstroom van zeer koude, arctische lucht (als reactie op de kortdurende instorting van de poolwervel eind november) en de combinatie van een sneeuwdek, een heldere hemel, droge en koude lucht en maar weinig wind.

Het zijn precies de omstandigheden waaronder het ook in Nederland eerder deze eeuw nog erg koud is geworden. Denk aan de extreem koude nacht van 4 maart 2005, toen de temperatuur in Marknesse tot -20,7 graden daalde. Dat was een absoluut kouderecord voor maart.

Ook in Nederland onder dergelijke omstandigheden nog koud

Een ander voorbeeld deed zich in de nacht 4 februari 2012 voor. Toen daalde de temperatuur in Lelystad tot -22,9 graden en in Marknesse tot -22,8 graden en er waren die nacht nog meerdere andere stations met temperaturen beneden -20 graden. De waarde van Lelystad was een record voor de eerste decade van februari, direct gevolgd door Marknesse dus.

Advertentie

In beide gevallen had het, voorafgaand aan de koude nacht, flink gesneeuwd. En was het daarna tijdens de passage van een rug van hogedruk flink opgeklaard. Bij een wegvallende wind koelde het heel sterk af. Dat de temperatuur beide keren zo laag kon komen, had ook met de luchtvochtigheid te maken. De lucht was zo droog dat het heel lang duurde voordat zich mist vormde. Bij de vorming van mist komt condensatiewarmte vrij en die remt een verdere daling van de temperatuur sterk af. Hoe langer het duurt voordat eventuele mist ontstaat, hoe verder de temperatuur dus kan dalen. Zowel in 2005 als in 2012 was de lucht bij ons erg droog.

De kou houdt aan en breidt uit

Kennelijk zijn de omstandigheden in het Canadese Yukon en in de koude delen van Siberië nu ook zeer geschikt om het in de nachten tot extreme kou te laten komen. In beide gebieden lijkt het er op dat de kou de komende tijd aanhoudt. En zowel in Canada als in Siberië zien we daarbij de lage temperaturen steeds verder uitbreiden. En dat is interessant.

In Europa is van kou op dit moment vrijwel nergens sprake. Niet alleen komt de aangevoerde lucht bij ons vanuit het warme zuiden, ook is er een groot gebrek aan sneeuw en is de aangevoerde lucht behoorlijk vochtig. Als het in de nachten al even opklaart, ontstaan vrijwel meteen mist en laaghangende bewolking. En die houden echte afkoeling tegen.