Een mistige sinterklaasavond om nooit te vergeten in 1962

Foto boven: Bomen in dichte mist - Yann Richard

Een echte winterperiode in december hebben we in Nederland al een tijdje niet meer gehad. En ook dit jaar lijkt het er niet van te komen. Sterker nog: we gaan op een zeer zachte fase van december af. Er waren jaren waarin dit wel anders was. Zoals in 1962, toen december rond Sinterklaas met een enorme uitdaging kwam. Een uitdaging die het land grote overlast en zelfs vele ongelukken zou bezorgen.

Toen had nog niemand er weet van. Maar eigenlijk waren de gebeurtenissen de opmaat naar de winter van 1963, één van de strengste winters die Nederland ooit heeft meegemaakt. Meerdere mensen verloren die 5e december hun leven in de extreem dichte mist, die in de loop van de dag steeds heftiger kwam opzetten.

Sommige weersituaties blijven voor altijd in je geheugen

Het weer kan soms zo eigenaardig zijn dat het herinneringen achterlaat die levenslang blijven hangen. Denk maar aan de sneeuwchaos van 25 november 2005 of de storm van 25 januari 1990. Maar 5 december 1962, ruim 63 jaar geleden, bracht mist die zo dicht was dat hij een diepe indruk achterliet in het westen en noorden van Nederland. Minimaal 8 mensen kwamen bij de tientallen verkeersongevallen die van de mist het gevolg waren om het leven. Vele wegen, tot in de grote steden aan toe, veranderden in levensgevaarlijke ijsbanen.

Advertentie

Wat toen gebeurde, is nog altijd bijzonder genoeg om ook nu bij stil te staan. Tegenwoordig kunnen we ons nauwelijks voorstellen hoe zo’n dichte mist eruitzag. De lucht in Nederland is inmiddels schoner en door de klimaatverandering schijnt de zon vaker en is het aantal mistdagen aanzienlijk afgenomen.

Begin jaren ’60 zag dat er allemaal echter heel anders uit. Kolen waren nog de standaardbrandstof en vulden de lucht met fijnstof. Ook stonden we aan de vooravond van de beruchte winter van 1962/1963, en al vroeg in december waren de temperaturen laag. Het vroor ’s nachts licht tot matig, terwijl de thermometer overdag op veel plaatsen slechts een paar graden boven nul aangaf. Daarbij stond er nauwelijks wind.

Hogedruk en koude lucht

In die dagen lag een hogedrukgebied boven Noordwest-Europa en had aan de oostzijde koude lucht ingevangen. Nederland kreeg daar een schampschot van mee, terwijl de kern van het hogedrukgebied zich oostwaarts verplaatste. Hierbij bleef boven ons land een koude luchtlaag hangen, die door de zwakke wind niet verdween, maar wel dunner werd. In de nachten vroor het op veel plaatsen nog matig, overdag steeg de temperatuur, daar waar de zon scheen, nog wel tot soms tussen 5 en 10 graden boven nul.

Op 5 december zorgde een verandering in de wind ervoor dat vochtige zeelucht het westen en noorden van Nederland binnendrong. Dit leidde tot een unieke weersituatie: er ontstond een gebied met mist die zo dicht was dat je nog maar een paar meter voor je uit kon zien.

Advertentie

John Bernard en de ondoordringbare mist

De twee jaar geleden op 87-jarige leeftijd overleden John Bernard, bekend als weerman van RTL4, herinnerde zich die dag bij leven nog goed. In het boek Winters van Toen vertelde hij over zijn trouwdag op 1 december 1962, toen al een dun laagje ijs op de Bergse Plas bij Rotterdam lag. In de dagen daarna groeide het ijs aan en op 5 december kon zelfs geschaatst worden. Bernard en zijn vrouw, beiden liefhebbers van schaatsen, stonden op het ijs toen rond vier uur ’s middags de mist dichter werd.

Tijdens de terugtocht door Rotterdam, op hun scooter, raakten ze in de dichte mist in hun eigen wijk verdwaald. Later op de avond, onderweg naar het Sinterklaasfeest bij familie, bleek zelfs een taxi geen optie meer. De taxicentrale vertelde dat door de mist geen taxi’s meer reden. De lucht was gevuld met een gelige, bijna vaste mistmassa, en zelfs voetgangers waren nodig auto’s om veilig door de straten te navigeren.

Stilstand op de wegen

Het verkeer en openbaar vervoer in grote delen van West-Nederland waren volledig vastgelopen. In Rotterdam en omstreken kon niemand meer vooruit, en in het Westland was het zicht zo beperkt dat dit tot talloze ongelukken leidde. Op diverse plaatsen kwam het tot kettingbotsingen en bij de eerste filemeldingen op de radio drongen de presentatoren er bij mensen op aan om vooral niet op pad te gaan.

Zelfs het Sinterklaasfeest moest voor veel gezinnen worden uitgesteld – zo ook voor John Bernard en zijn vrouw, die de avond noodgedwongen thuis doorbrachten.

Een hardnekkig mistgebied

Uit de waarnemingen van die dag blijkt dat de mist vooral in het zuidwesten en westen hardnekkig bleef hangen. Door een zeer zwakke zeewind bleef de vochtige lucht van zee in deze gebieden aanwezig, wat daar een ondoordringbare mist veroorzaakte.

In het binnenland was de situatie anders: daar scheen de zon en steeg het kwik soms tot 6 graden. In de nacht van 5 op 6 december bleef het nog vriezen, maar tegen de ochtend duwde een zwakke zuidenwind de mist het land uit. Op 6 december leek het bijna lente: op de vliegbasis Deelen bij Arnhem werd het zelfs 10,1 graden na een ijskoude nacht.

Een zeer strenge winter zou volgen

Ondertussen kon er op de ijsbanen al worden geschaatst, hoewel de winter nog echt op gang moest komen. December bracht eerst nog wat zachter weer, maar koude lucht vanuit het noorden schoof al snel op richting Nederland. De winter van 1962/1963 stond op het punt van beginnen – een strenge winter zoals we die nooit meer zullen meemaken.