Zuidenwind in december normaal, waardoor nu zo warm?

Foto boven: Avondrood in Oost-Nederland - Tonny Morsink

Zuidelijke winden, zoals we die nu al langere tijd hebben, zijn in de decembermaand heel normaal. Waardoor is het nu dan toch zo warm?

De decembermaand van 2025 stond tot en met gisteren op een gemiddelde temperatuur van 8,4 graden, tegen 4,8 graden normaal. Een verschil van 3,6 graden dus. Nog even ter opfrissing: het warmterecord voor de maand december als geheel staat op naam van het jaar 2015. Toen kwam de decembertemperatuur na 31 dagen op gemiddeld 9,6 graden uit.

Avondrood in Oost-Nederland - Tonny Morsink

Decaderecord voor de etmaaltemperatuur

Ook vermeldenswaard: de etmaaltemperatuur in De Bilt bedroeg gisteren, dinsdag 13,1 graden. Dat was een record voor de eerste decade (periode van 10 dagen) van de laatste maand van het jaar. Het kan nog gekker. Het record voor de tweede decade staat op 13,6 graden, gemeten op 17 december 2015 en het maandrecord werd met 14,0 graden zelfs op 31 december gemeten, en wel tijdens de recordwarme jaarwisseling van 2022 naar 2023.

Advertentie

Als je wat inzoomt op het gedrag van de wind in december, dan valt op dat een wind met een zuidelijke component in de laatste maand van het jaar heel normaal is. Kijk je naar de groep met een gemiddelde wind tussen ZW en ZO, dan beslaat die maar liefst 96 van de 125 maanden, sinds 1901. West, de groep tussen ZW en NW kwam in 45 van de 125 decembers voor (let op dat ZW dus ook in deze groep meedoet) en winden rond oost (ZO-NO) in 12 van de 125 geregistreerde maanden. Noord (NW-NO) kwam in slechts 2 decembermaanden als gemiddelde wind uit de bus: namelijk in 1917 en in de legendarische decembermaand van 2010.

Zuidelijke winden zijn in december doodnormaal

Als we op basis van dit kleine onderzoekje één conclusie kunnen trekken, dan is het wel dat een wind met een zuidelijke component in december heel normaal is, op grote afstand gevolgd door westelijke winden. Oost en noord doen eigenlijk nauwelijks mee.

Maar als een zuidelijke wind zo normaal is, waardoor is het dit jaar dan zo warm? Om hierover een uitspraak te kunnen doen, moeten we naar de herkomst van de lucht kijken, zoals die op dit moment in Nederland terechtkomt. We hebben dat voor vandaag en morgen uitgezocht.

De brongebeden van de lucht, vandaag in Nederland, op een hoogte van 500, 1000 en 1500 meter - Hysplit-model NOAA

Op een hoogte van 500 meter, feitelijk aan het aardoppervlak dus, blijkt de lucht waarin we ons vandaag bevinden uit het noorden van Mauritanië, het land ten zuiden van Marokko in de Sahara afkomstig te zijn. Daar was die lucht afgelopen 4 december nog aanwezig en is vervolgens via de oceaan, het westen en noorden van Portugal, de Golf van Biskaje en het noordwesten van Frankrijk naar ons toe gestroomd. In iets minder dan een week was de lucht hier.

Advertentie

Op wat grotere hoogte vanuit Canada

Op wat grotere hoogte in de atmosfeer, op 1000 en 1500 meter blijkt de lucht in Nederland vanuit het noordoosten van Canada naar ons toe gekomen te zijn. Dit was ooit de koude lucht, die daar de oceaan op is gestroomd en tot de vorming van de sterke lagedrukgebieden heeft geleid, die na aankomst bij Europa de wind bij ons zuidelijk hebben laten worden. Deze lucht is tijdens de oversteek van de (relatief warme) oceaan in een kleine week flink opgewarmd.

Voor de temperaturen bij ons is alleen de lucht onderin de atmosfeer van belang. Zelfs de zon, die in deze tijd van het jaar erg laag staat, speelt nauwelijks een rol. Dat zagen we afgelopen zondagavond ook mooi, toen de temperaturen in het zuiden van Nederland in het pikkedonker toch tot 15,0 graden opliepen, alleen door de aanvoer van de warme lucht. De zon was er helemaal niet voor nodig, de sterke wind van dat moment deed het alleen.

De route vanuit Mauritanië was warm

Kijken we wat meer in detail naar de route die de lucht vanuit Mauritanië heeft afgelegd, dan zien we dat het in de Sahara op het moment van vertrek warmer dan normaal was. Het scheelde wel een graad of 3 met de gebruikelijke, toch al hoge temperatuur daar. Daarna voerde de route over een warme zee. Zowel het deel tussen Afrika en Portugal als het stuk over de Golf van Biskaje richting Noordwest-Frankijk laat bovennormale watertemperaturen zien.

De sterke wind van de laatste dagen deed de rest. De lucht kreeg daardoor minder kans om af te koelen. En zo konden de temperaturen in Nederland gisteren tot een recordwaarde voor de eerste decade van december (als we naar de daggemiddelde temperatuur kijken) oplopen. Een kwestie van een brongebied dus, dat veel warmer dan gebruikelijk was en is.

En dat terwijl de NAO-index negatief is

Het zure voor liefhebbers van winterweer is dat dit gebeurt terwijl de NAO-index negatief is, de straalstroom behoorlijk zuidelijk ligt en de luchtdruk bij IJsland en Groenland relatief hoog is. De combinatie met de kou in Noord-Amerika maakt echter dat dit patroon zo westelijk ligt, dat de wind in ons deel van Europa niet noordelijk en koud, maar zuidelijk en warm is.

Doordat morgen, donderdag een einde komt aan de aanvoer van de allerwarmste lucht vanuit het zuiden, zien we de temperatuur dan een klein stapje terugdoen. Vanaf dat moment komt ook de lucht aan het aardoppervlak vanuit het verre westen. Maar blijft het gewoon zacht.