Waar komt dominantie van hogedrukgebieden dit jaar vandaan?

Foto boven: Het weer in Nederland wordt dit jaar vaak door hogedrukgebieden beïnvloed - Simone Wiersma

Het weer in Nederland wordt dit jaar in hoge mate door hogedrukgebieden bepaald; in alle seizoenen tot nu toe. En ook weer in de lopende herfst. Wat is een hogedrukgebied eigenlijk en waar komt de dominantie van de hogedrukgebieden dit jaar vandaan?

Het is een groot verschil met de voorgaande twee jaar. Toen waren lagedrukgebieden in onze omgeving heer en meester, regende het vaak en liepen de neerslaghoeveelheden hoog op. In sommige delen van het land viel in twee jaar tijd meer dan 3000 millimeter.

Het weer in Nederland wordt dit jaar vaak door hogedrukgebieden beïnvloed - Simone Wiersma

Hoe anders is het beeld dit jaar. Nu zijn het hogedrukgebieden die het weer in onze omgeving veelvuldig in de greep hebben. Niet alleen regent het veel minder dan in de twee voorgaande jaren (eigenlijk alle meetstations zijn droger dan normaal, met de nadruk op het zuiden), ook schijnt de zon vaker en is 2025 één van de rustigste jaren ooit.

Advertentie

Wat is een hogedrukgebied?

Een hogedrukgebied ontstaat in de meteorologie op plekken waar de lucht langere tijd daalt. Dalende lucht zorgt ervoor dat de luchtdruk aan het aardoppervlak stijgt. Ook warmt dalende lucht op. Bewolking lost hierdoor in hogedrukgebieden vaak op: de zon schijnt.

Er zijn plekken op aarde waar bijna altijd een hogedrukgebied ligt, zoals boven de bekende woestijngordels. Een ander, voor het weer in onze omgeving belangrijk hogedrukgebied, ligt bij de Azoren en is ook vrijwel altijd aanwezig. Het houdt de wind bij ons in het westen.

Hogedrukgebieden en lagedrukgebieden horen bij elkaar

Daar waar hogedrukgebieden zich op de plekken bevinden waar de lucht daalt, horen lagedrukgebieden bij de plekken op aarde waar de lucht stijgt. Stijgende lucht zorgt ervoor dat de luchtdruk aan het aardoppervlak daalt. Ook koelt stijgende lucht af. Daardoor kunnen in de omgeving van lagedrukgebieden wolken ontstaan waaruit regen en buien vallen.

Eigenlijk zijn lagedrukgebieden en hogedrukgebieden communicerende vaten. Doordat de lucht op de ene plek stijgt, moet hij op een andere plek wel dalen. Ontstaat ergens een lagedrukgebied, dan veroorzaakt dat lagedrukgebied op andere plaatsen in zijn omgeving de vorming van hogedrukgebieden. Zo krijgt het weersysteem zijn bekende vorm.

Advertentie

Waardoor liggen de hogedrukgebieden dit jaar zo dichtbij?

Blijkbaar zit het systeem van het weer dit jaar zo in elkaar dat wij in een omgeving liggen waar steeds weer hogedrukgebieden tot ontwikkeling komen. Dat is het hele jaar al zo. De oorzaak zit hem in de plek waar steeds lagedrukgebieden ontstaan. Die veroorzaken met hun stijgende lucht bij ons namelijk de daalbewegingen waaruit de hogedrukgebieden voortkomen.

Een bekende schuldige aan langdurigere afwijkingen in de drukverdeling op het noordelijk halfrond is de manier waarop warm en koud zeewater over de grote oceanen zijn verdeeld. Blijkbaar is die verdeling nu heel gunstig voor de vorming van hogedrukgebieden bij ons.

Wat zien we steeds op de weerkaarten?

Je kunt de hogedrukgebieden, die het weer in Nederland dit jaar vaak in de greep hebben, grofweg in twee types opdelen. Het zijn hogedrukcellen die van het hogedrukgebied bij de Azoren worden afgesplitst en vervolgens naar onze omgeving trekken, of het zijn hogedrukgebieden die in de omgeving van IJsland en Groenland ontstaan en vervolgens naar het zuidoosten bewegen. Niet zelden komen ze in de buurt van de Britse eilanden terecht.

Tel je het bij elkaar op, dan is het weer in Nederland dit jaar niet alleen erg rustig, maar heeft de wind bij ons ook vaker dan anders een noordelijke component. En dat eigenlijk vooral vanaf de lente. In de herfst is zo’n wind met een noordelijke component, zoals we die de laatste dagen ook steeds hebben, best opvallend. De herfst is namelijk het seizoen waarin de wind in het Nederlandse klimaat relatief gezien het vaakst vanuit het zuiden waait.

Weten we nog iets meer over de oorzaken?

Ja, toch wel. Het afsplitsen van hogedrukcellen vanaf het hogedrukgebied bij de Azoren gebeurt vaak in perioden met lagedrukgebieden bij IJsland. Op de oceaan waait dan een stevige zuidwestelijke wind die die hogedrukcellen bij de Azoren ‘losmaakt’.

De vorming van hogedrukgebieden bij IJsland en Groenland is een gevolg van een warme luchtlaag, hoog in de atmosfeer, die daar al ruim 2 jaar aanwezig is. Eerst bevond die warme laag zich hoog in de stratosfeer. Inmiddels ligt hij lager, in de onderste delen van de stratosfeer en de hoge delen van de troposfeer, het deel van de atmosfeer waarin het weer wordt gemaakt.

Af en toe raakt die warme laag het aardoppervlak. Op die momenten doen zich in de buurt van IJsland en Groenland daalbewegingen voor die tot de vorming van een hogedrukgebied leiden; hogedrukgebied die vervolgens alweer snel op pad gaan, vaak naar de Britse eilanden.

Over de herkomst van die warme luchtlaag boven het poolgebied wordt af en toe gespeculeerd. Mogelijk zou een vulkaanuitbarsting van enkele jaren geleden bij het eiland Tonga ermee te maken kunnen hebben. Toen kwam een grote hoeveelheid waterdamp in de stratosfeer terecht, die er ook nu voor een belangrijk deel nog in zit. Die waterdamp warmt in de zomer op en is vervolgens als een ‘warme laag’ in de verder koude stratosfeer terug te vinden.

En hoe nu verder?

Dat weet niemand. Vooralsnog houdt de dominantie van hogedrukgebieden aan. Steeds weer worden pogingen gedaan om een wisselvalliger weerbeeld op de rails te zetten. Soms hebben die ook even succes. Maar vervolgens keren de hogedrukgebieden ook snel weer terug.

Een volgende poging om de dominantie van de hogedrukgebieden te doorbreken, staat voor de periode vanaf het komende weekend op het programma. En dan maar eens kijken of het nu wel lukt om een einde te maken aan de regeerperiode van de hogedrukgebieden.