30-Daagse (+): koudere weer kan nog wekenlang aanhouden

Foto boven: De temperaturen komen vandaag weer iets boven nul - Jolanda Bakker

Het is even mooi winterweer in Nederland, maar vanaf zaterdag begint het kwakkelen ook alweer. Tot en met maandag vriest het nog in de nachten, maar komen de temperaturen overdag alweer boven nul. En wordt de lucht ook vochtiger.

Ondertussen blijven de lange termijnkaarten van het Europese model koud. Ook deze week. De belangrijkste strijd die we op de weerkaarten zien, is die tussen voorkeursposities voor de hogedrukgebieden, die het weer in onze omgeving bepalen.

De temperaturen komen vandaag weer iets boven nul - Jolanda Bakker

Leek er op basis van de verwachtingen van de afgelopen weken een min of meer stabiel Scandinavisch hogedrukgebied uit te komen, na een week waarin dat ook zo was, zien we het centrum ervan de komende dagen naar Schotland opschuiven.

Advertentie

Aan de grond zachter en vochtiger, hogerop kouder

Aan het aardoppervlak word het daardoor in Nederland zachter en vochtiger, doordat lucht vanaf de Noordzee binnenstroomt, op hoogte wordt het juist kouder. En daardoor neemt de kans op enkele winterse buien later in de komende week toe. Overdag wordt het dan makkelijk tussen 4 en 7 graden, maar tijdens opklaringen kan het in de nachten nog vriezen.

Terwijl dit allemaal gebeurt, is er iets bijzonders aan de hand. We wezen daar gisteren in een verhaal op deze site ook al op. Terwijl de poolwervel de komende tijd sterker wordt en je op basis daarvan het inzetten van een westcirculatie zou verwachten, laten de verwachtingskaarten voor de komende 6 weken daar helemaal niets van zien. De kansen op een westcirculatie nemen gedurende die hele periode zelfs nauwelijks toe. Over zes weken worden ze nog steeds op niet hoger dan 20 procent ingeschat. Dat hebben we de afgelopen jaren veel hoger gezien.

Hogedrukgebieden lijken heel de periode dominant te blijven

Hogedrukgebieden maken tegen die tijd nog altijd ongeveer 60 procent van het pakket aan berekeningen uit, netjes verdeeld over posities op de oceaan of in de buurt van IJsland aan de ene en boven het Europese continent aan de andere kant. Op noordelijke posities.

En daar zit het hem dus die strijd. Want posities van hogedrukgebieden op de oceaan of in de buurt van IJsland brengen wel koude lucht onze kant op, maar dan in de hogere delen van de atmosfeer. Onderin wordt die lucht door het warmere zeewater snel van zijn arctische trekjes ontdaan. Het is niet voor niets dat de stromingen die bij een negatieve NAO-index horen de stromingen zijn die door klimaatverandering het meest zijn opgewarmd.

Advertentie

AO- en NAO-index in het algemeen negatief

Zowel de AO-index als de NAO-index worden de komende periode in het algemeen als negatief ingeschat, met op de langere termijn een toenemende onzekerheid. Vooral bij een negatieve NAO-index horen hogedrukgebieden op de oceaan en in de buurt van IJsland. Dat is in de tegenwoordige winter niet meteen de gunstigste positie voor echt winterweer.

Dat de poolwervel de komende tijd zijn invloed niet van de stratosfeer naar de troposfeer kan uitbreiden, heeft met een warme luchtlaag te maken, die – komend vanuit de onderste delen van de stratosfeer – de eronder liggende troposfeer is ingezakt en daar de dalende luchtbewegingen veroorzaakt die de noordelijke hogedrukgebieden steeds vormen. Die situatie lijkt op die van de afgelopen winter. Toen de invloed van de sterke poolwervel ook niet tot in de onderste delen van de atmosfeer doorwerkte. Em hogedrukgebieden steeds dominanter werden.

Er is steeds perspectief voor de winter, maar hoe ziet dat eruit?

Volgens de Europese berekeningen van dit moment verandert in die situatie de komende zes weken maar weinig. Daarmee lijkt er voortdurend perspectief voor winterweer te zijn, maar is het wel de vraag wat voor perspectief dit dan is? Gaat het om een aanhoudende aanvoer van van oorsprong koude lucht via de Noordzee, of komen drogere, continentale stromingen – met hogedrukgebieden boven Scandinavië – ook nog weer aan bod.

De mensen van World Climate Service vonden een opvallende analogie, met de winters van 1959, 1966, 1967, 1980, 1988, 1997 en 2018. Ook in die jaren was de poolwervel aan de start van de winter opvallend zwak, om in januari op volle kracht te komen. Kijk je naar het drukpatroon in die januarimaanden, dan zie je een duidelijk positieve afwijking in het hoge noorden, vooral bij Groenland en IJsland, met enige uitloop tot over Scandinavië. En een lagedrukgebied ten zuidwesten van Ierland, waar het ook nu ligt.

De laatste Elfstedentocht en een koude februarimaand

Het leverde Scandinavië in die januarimaanden een duidelijk koudere dan normale periode op, met een lichte uitloop tot over Nederland en het VK. Maar niets spectaculairs. Denken we aan de twee meest recente winters uit die vergelijkingsperiode, dan komen we in 1997 op de vorstperiode uit die de laatste Elfstedentocht opleverde en in 2018 een koude februarimaand.

Week 1: van 29 december tot en met 4 januari

Noordelijke tot noordwestelijke wind
Afwisseling wolken en zon, soms winterse bui
Iets onder normale temperaturen

Het hogedrukgebied wordt in deze periode duidelijk boven de oceaan, ten zuiden van IJsland berekend. Boven Noordwest-Rusland ligt een lagedrukgebied. In Noordwest-Europa is de wind noord tot noordwest, wordt in de bovenlucht vrij koude lucht aangevoerd, die aan de grond door interactie met het warme zeewater zijn koudste eigenschappen heeft verloren.

Wolken en de zon wisselen elkaar af, vooral later in de week kan een winterse bui vallen. In de nachten is er tijdens opklaringen een graadje vorst, overdag wordt het tussen 4 en 7 graden. Maar valt er een keer een winterse bui, dan liggen de temperaturen enkele graden lager.

Week 2: van maandag 5 tot en met zondag 11 januari

Wind mogelijk wat meer noord tot noordoost
In dat geval minder buien
En een lagere temperatuur

Terwijl het hogedrukgebied ten zuiden van IJsland op zijn plaats blijft, verdwijnt het lagedrukgebied boven Noordwest-Rusland. Boven Scandinavië stijgt de luchtdruk ook. De wind in onze omgeving lijkt in plaats van noord tot noordwest iets meer noord tot noordoost te worden. Gebeurt dit inderdaad, dan zou het wat vaker droog en ook iets kouder kunnen zijn. Met een grote afhankelijkheid van hoe de details precies uitpakken.

Het is nu het Amerikaanse model dat voor deze periode al een tijdje op die koers zit. Het is dan ook kouder voor week 2 dan het Europese model, dat er wat maritiemer uitziet.

Week 3: van maandag 12 tot en met zondag 18 januari

Flink wat zon
Een noordoostenwind
Duidelijk beneden normale temperaturen

In deze week worden ook twee centra van hogedruk berekend. Een ervan ligt in het zeegebied ten zuiden van Groenland, het andere boven het noordwesten van Rusland. Via Scandinavië lijkt er een vorm van verbinding te zijn.

Is die er inderdaad, dan waait in Nederland een noordoostelijke wind en zou het bij ons winters moeten zijn. Met flink wat zon en zeker in de nachten duidelijk ook vorst.

Week 4: van maandag 19 tot en met zondag 25 januari

Flink wat zon
Een noordoostenwind
Beneden normale temperaturen

Het centrum van hogedruk bij Groenland verdwijnt van de berekende weerkaart, het centrum boven Noordwest-Rusland lijkt naar het westen op de schuiven en komt in deze berekening boven Scandinavië terecht. Bij ons houdt het winterse weer met noordoostelijke winden, flink wat zon en duidelijk beneden normale temperaturen in deze week dan ook aan.

Week 5 en 6: van 26 januari tot en met 8 februari

Eerst weinig verandering
Later grotere kans op een winterse bui
Beneden normale temperaturen

De kern van het hogedrukgebied wordt steeds iets westelijker ingetekend en komt in deze berekening uiteindelijk weer bij IJsland en Groenland terecht.

Voor week 5 lijkt die ontwikkeling nog geen gevolgen te hebben, in week 6 zou de wind weer van zee kunnen gaan waaien. En komt vochtigere en aan de onderzijde van de atmosfeer weer iets opgewarmde lucht het land binnen. En zo zou het dus wat minder koud kunnen worden.

Samenvattend:

Het Europese rekenmodel laat de periode met beneden normale temperaturen, waarin we ons nu bevinden, in zijn berekeningen voor de komende 6 weken opmerkelijk lang aanhouden. In dit verhaal hebben we uitgelegd hoe een warme luchtlaag, hogerop in de atmosfeer hiervoor verantwoordelijk is. Die houdt de invloed van de sterkere poolwervel tegen.

Vooral de eerste twee weken hebben maritieme stromingen vanuit het noorden de overhand, zo lijkt het nu, daarna zouden ook continentalere stromingen weer aan bod moeten kunnen komen en wordt het mogelijk een tijdje nog wat kouder. Veel neerslag zit er in de berekeningen niet. En als er al wat valt, dan zal dat in de vorm van een winterse bui zijn. Door de koude bovenluchten.

De grote vraag is of er zo ook een periode met echt winterweer uit de buis kan rollen? Dat hangt heel erg van de details af en zullen we de komende tijd moeten afwachten.