Ondergrondse vloed scheurt Groenlandse ijskap open

Foto boven: Een enorm gat in het ijs op Groenland, waardoor smeltwater naar beneden verdwijnt. Een onderzoek heeft nu aangetoond dat het ook andersom kan gaan - Halorache

Een verborgen meer onder de Groenlandse ijskap blijkt in 2014 in één klap te zijn leeggelopen. Dit gebeurde met zo’n kracht dat het dikke ijs erboven brak en het water als een soort vloedgolf over het ijsoppervlak spoot.

Het natuurfenomeen, voor het eerst waargenomen op Groenland en beschreven in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience, laat zien hoeveel kracht van smeltwater onder het ijs kan uitgaan. Waar wetenschappers tot nu toe dachten dat zul water langzaam richting zee wegstroomt, blijkt het onder extreme druk zelfs naar boven toe door te kunnen breken, dwars door een tientallen meters dikke ijslaag heen.

Een enorm gat in het ijs op Groenland, waardoor smeltwater naar beneden verdwijnt. Een onderzoek heeft nu aangetoond dat het ook andersom kan gaan - Halorache

Een meer onder het ijs

Een internationaal team van onderzoekers, geleid door wetenschappers van de Universtiteit van Lancaster en het Britse Polar Observation and Modelling Centre, ontdekte het ondergrondse meer met behulp van satellietbeelden van NASA en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.

Advertentie

In de zomer van 2014 zagen ze iets opmerkelijks gebeuren: binnen tien dagen zakte het ijsoppervlak erboven plotseling in. Over een gebied met een oppervlakte twee vierkante kilometer ontstond een krater van 85 meter diep. Dit gebeurde nadat zo’n 90 miljoen kubieke meter water uit het onderliggende meer naar buiten was gespoten. Dat is ongeveer evenveel water als in negen uur tijd via de Niagara watervallen omlaag stort.

Een spoor van verwoesting

Maar het werd nog veel gekker. Enkele kilometers verderop verscheen een gebied met een oppervlakte van 54 voetbalvelden, waar het ijs volledig was opengebroken. Je zag er dikke scheuren, omgewoelde ijsblokken van soms 25 meter hoog en een oppervlak dat glom van het vers uitgebroken smeltwater. Het was alsof de aarde daar zelf even was opengebarsten.

‘Eerst dachten we dat er met onze data is mis was,’ vertelt hoofdonderzoeker dr. Jade Bowling. ‘Maar toen we verder keken, beseften we dat we getuige waren geweest van een enorme overstroming, door water dat zich door het ijs een weg omhoog had gebaand.’

Water dat tegen de stroom in stroomt

Tot nu toe gingen onderzoekers ervan uit dat smeltwater andersom, van het oppervlak van de ijskap naar de bodem stroomt. En van daar naar de oceaan. Deze studie bewijst dat het water óók de andere kant op kan, omhoog dus en oor de ijskap heen.

Advertentie

Nog opvallender: het gebeurde in een gebied waar modellen voorspelden dat het ijs aan de onderkant bevroren was. De onderzoekers vermoeden dat de druk van het vele water scheuren in het ijsbed veroorzaakte, waardoor het water een uitweg vond naar boven forceerde.

Wat betekent dit voor de toekomst?

Dit soort processen vinden we in de huidige computermodellen, die de toekomst van de Groenlandse ijskap proberen te voorspellen, nog niet terug. En dat is best zorgwekkend, want zulke gebeurtenissen zouden in een opwarmend klimaat vaker kunnen voorkomen, naarmate de hoeveelheden smeltwater toenemen en het water ook nieuwe gebieden bereikt.

Volgens professor Mal McMillan, mede-auteur van het onderzoek, onderstreept deze gebeurtenis hoe belangrijk lange-termijn satellietwaarnemingen zijn: ‘Zonder deze satellieten hadden we nooit geweten dat iets dergelijks kan gebeuren. Ze zijn onmisbaar om te begrijpen hoe klimaatverandering onze planeet verandert.’

Ook glaciologe dr. Amber Leeson benadrukt dat het Groenlandse ijs zich grilliger gedraagt dan gedacht: ‘We leren nog steeds meer over hoe water onder het ijs beweegt. Deze studie laat zien dat we dit systeem nog lang niet volledig begrijpen. En ook dat we die kennis hard nodig hebben voor de toekomst.’

Een verborgen wereld onder het ijs

Wat zich onder de Groenlandse ijskap allemaal afspeelt, bleef tot nu toe grotendeels onzichtbaar. Maar dankzij nieuwe satelliettechnieken krijgen dit mysterieuze netwerk van meren, tunnels en waterstromen stukje bij beetje toch beter in beeld. En soms, zoals bij deze spectaculaire vloed, laat het ijs zelf zien hoe levend en veranderlijk het is.