Zeldzame SSW Antarctica kan Australië extreme hitte brengen

Foto boven: De Blue Mountains liggen in New South Wales - Sinead Friel

Een plotselinge opwarming van de stratosfeer boven de zuidpool kan de komende maanden grote gevolgen hebben voor het weer in Australië.

Boven Antarctica is sinds begin september een daar zeldzame, plotselinge opwarming van de stratosfeer aan de gang. Op 30 kilometer hoogte zijn de temperaturen boven het zuidpoolgebied inmiddels zo’n 30 graden hoger dan gebruikelijk. Dat meldt de Guardian.

De Blue Mountains liggen in New South Wales - Sinead Friel

Normaal ligt de temperatuur op die hoogte rond -50 graden, maar nu is het er ongeveer -20 graden. Koud blijft het dus, maar voor de atmosfeer is dit een enorme sprong, legt klimaatwetenschapper dr. Martin Jucker van de Universiteit van New South Wales uit.

Advertentie

Poolwervel verliest kracht

Door de opwarming van de stratosfeer verliest de zogenoemde poolwervel (de stratosferische straalstroom van westenwinden rond de zuidpool) aan snelheid. Normaal blaast die met een snelheid van 200 kilometer per uur, maar nu draait hij met ongeveer de helft van die kracht rond Antarctica. Zulke veranderingen kunnen ook op grondniveau leiden tot veranderingen in het weer. En in dit geval tot warmer en droger weer, vooral in delen van Australië.

Toch is het nog spannend welke invloed de SSW boven Antarctica deze keer precies krijgt. De Australische weerdienst (Bureau of Meteorology) verwacht namelijk, door de warme oceaan in de buurt van Australië (als bijwerking van de zwakke La Niña die de komende tijd wordt verwacht), een natter seizoen. Dit terwijl de gebeurtenissen in de stratosfeer juist richting van een droog en heet seizoen wijzen. Wie wint? ‘Dat weten we niet,’ zegt Jucker.

Grote impact in het verleden

Plotselinge opwarmingen van de stratosfeer (SSW’s) )komen op het zuidelijk halfrond boven Antarctica zelden voor. In de afgelopen 45 jaar zijn er slechts drie grotere gebeurtenissen waargenomen: in 1988, 2002 en in 2019. Vooral die laatste staat in het geheugen gegrift: de SSW droeg toen bij aan de verwoestende ‘Black Summer’-bosbranden.

Uit de gebeurtenissen in die jaren blijkt dat vooral New South Wales en het zuiden van Queensland in de lente met hogere temperaturen en minder regen te maken kregen.

Advertentie

Kans op abnormaal hete dagen

Volgens weerexpert Ben Domensino (Weatherzone) kan de huidige opwarming de zogeheten Southern Annular Mode (SAM) beïnvloeden. Feitelijk gaat de straalstroom in het gebied meer schommelen. Daardoor neemt de kans op abnormaal hete dagen in zuidelijk Australië toe en worden droge omstandigheden in het oosten waarschijnlijker.

Op het noordelijk halfrond zijn (SSW’s) veel gebruikelijker, hier gebeurt het zo’n zes keer per decennium. In Australië hebben ze de grootste impact als ze in de lente plaatsvinden. Het is er nu lente.

Een klein lichtpuntje: ozon

Er zit ook een positief randje aan het verhaal. Doordat de stratosfeer nu minder koud is, wordt het proces dat leidt tot afbraak van de ozonlaag geremd. Het ozongat boven Antarctica zou daardoor tijdelijk kleiner kunnen worden.