Over de spectaculaire koufrontpassage van zaterdagochtend

Foto boven: Het is vandaag een onstuimige dierendag - Jolanda Bakker

De passage van de fronten, horend bij stormdepressie Amy die boven de noordelijke Noordzee ligt, is in Nederland vrijdagavond en zaterdagnacht met veel regen en wind gepaard gegaan. Op veel plaatsen in het noorden viel al tussen 30 en 35 millimeter. Het spectaculairst was zaterdagochtend vroeg de koufrontpassage.

Al dagenlang zat het in de berekeningen. Het overtrekken van eerst het warmtefront en daarna het koufront zou in grote delen van Nederland voor het eerst in langere tijd veel regen opleveren. Opvallend in de modellen was steeds de manier waarop de passage van het koufront werd berekend. Het zou ons land als een brede regenzone passeren, met daar middenin een smalle lijn waarop slagregens en zware windstoten werden verwacht. De omgeving van Velp stond zaterdagochtend tussen 7 en 8 uur op de rol. En dus zat ik natuurlijk klaar.

Het is vandaag een onstuimige dierendag - Jolanda Bakker

Koufronten zijn interessant

Koufronten zijn als weersysteem bijzonder interessant. Rondom een lagedrukgebied krijgen we in Nederland, doordat ze meestal ten noorden van ons langs trekken, eerst met de bijbehorende warme lucht te maken. Wat later keert de relatief koude lucht dan vaak weer terug.

Advertentie

Doordat luchtsoorten niet door elkaar, maar alleen naast elkaar kunnen bestaan, hoort bij het binnendringen van zo’n nieuwe luchtsoort altijd een overgangszone. Een gebied met bewolking en vaak regen, op de rails geholpen door de nieuwe luchtsoort, die de oude verdringt.

Is het warme lucht die koudere lucht verdringt, dan krijgen we een brede wolkenzone over ons heen. Het begint met de sluierbewolking hoog in de atmosfeer die aan regen voorafgaat, het eindigt met de grijze massa in de lucht en de bijbehorende nattigheid. Warmtefronten hebben meestal behoorlijk wat rijd nodig om het land te doorkruisen. Langdurige, gestage regenval hoort erbij en na passage blijft het nog bewolkt. Pas later volgen opklaringen.

Koufronten trekken plotseling binnen en brengen heftig weer

Doordat zware koude lucht geen enkele moeite heeft met het verdringen van lichte, warme lucht, zijn de koufronten vaak veel smaller. En komen ze veel plotselinger en vaak met vrij heftige weersverschijnselen opzetten. Ik heb als weerliefhebber een zwak voor koufronten. Ik kan me de passage ervan nog langere tijd herinneren. Soms vele jaren lang.

Iedereen kent de koufronten wel vanuit de zomer. Als het een tijdje erg warm is geweest en een koelere fase breekt aan, volgt niet zelden een smalle lijn met zwaar onweer. Eerst is het nog warm en zie je de wolken aankomen. Wat later wordt de lucht zwart en neemt de wind toe. Het gebliksem is niet van de lucht als gordijnen met zware regen, voortgejaagd door soms hevige windvlagen, het land striemen. En nog weer later klaart het fel op. Spektakel.

Advertentie

Het koufront van 16 december 2010

In de winter kan het ook mooi zijn, als koude vrieslucht het land verovert. Dan regent het eerst een tijd, waarna de regen in sneeuw overgaat, soms voorafgegaan door ijzel. Het gebeurt helaas niet vaak meer, maar is wel uiterst spectaculair. De vorstinval van eind december 1978 wordt vaak genoemd, omdat de overgang toen wel heel spectaculair was. Maar het koufront dat op donderdag 16 december 2010 het land passeerde staat me ook nog goed bij.

Het was in de koude decembermaand van 2010. Die dag regende het in een groot deel van het land lange tijd, omdat even wat warmere lucht binnendrong. Alleen in het noordoosten viel al sneeuw. De neerslaghoeveelheden waren groot. Op veel plaatsen viel rond 20 millimeter en soms zelfs meer. In Garderen op de Veluwe – ik was daar bij mijn ouders op bezoek – leek rond half vier ’s middags het koufront vanuit het noorden in de buurt te komen.

Ineens een wolk aan sneeuwvlokken

Terwijl we in de serre van het huis zaten, tikte de regen vrolijk op het glas. Wel begon het buiten snel donkerder te worden en leek de wind even weg te vallen.

Ik had er wel zin in, want ik wist dat de regen weldra in sneeuw zou overgaan. Eerst zou je de eerste vlokken zien en dan zou de regen langzaam verdwijnen.

Dat dacht ik tenminste. Het ging heel anders. Het getik van de regen op het glad verdween van het ene op het andere moment. Tegelijkertijd kwam een wolk aan sneeuwvlokken omlaag. Het was meteen hartstikke droge sneeuw en binnen twee minuten was het buiten wit. Ondanks alle regen die daarvoor was gevallen. Gewoon prachtig om te zien gebeuren.

Het verschil tussen de luchtsoorten aan weeszijden van het smalle koufront bleek zo groot dat je naadloos van de regen in de sneeuw overging. Zonder overgangsperiode. Hoe koud de lucht was, bleek de volgende dag. In de kustgebieden voerde de noordwestenwind een vracht aan sneeuwbuien van de Noordzee aan. Het kwam er tot een verkeerschaos. Op veel plaatsen viel meer dan 20 centimeter. En ondanks de noordwestenwind, vroor het tijdens de buien.

Het koufront van zaterdagochtend

En dan het koufront van zaterdagochtend. Ik had net de kranten uit de bus gepakt, toen het rond 7.15 uur toesloeg. Ik vind het nog opvallend warm, de thermometer wees 16 graden aan. Eerst volgden forse windstoten, daarna joeg de regen door de straat. Het bleken inderdaad de verwachte slagregens te zijn. De intensiteit liep even tot 86,6 millimeter per uur op, bijna 1,5 millimeter per minuut. Binnen de kortste keren stroomde het water alle kanten op.

Het was mooi om te zien hoe het koufront passeerde. Ook tijdens de zware regenval bleef het hard waaien. Even had je het beeld van een weertype dat bij een orkaan hoort, gebracht door een eerdere afsplitsing van ex-orkaan Humberto. Lang duurde die illusie niet. Na een minuut of vijf was het alweer voorbij en regende het ‘gewoon’ verder. Wel viel de temperatuur snel terug tot een graad of 12. Als bewijs van het feit dat de nieuwe luchtsoort binnen was.