Zien we nu al iets van verzwakking Warme Golfstroom?

Foto boven: De afwijkingen van de zeewatertemperaturen op 17 augustus - MetOffice

Het kantelpunt, waarna de AMOC (het systeem van zeestroming dat in grote mate de temperatuurhuishouding op aarde reguleert) mogelijk instort, kan al rond 2060 worden bereikt. En nog bijzonderder: we zien nu al een verzwakking van de golfstroom, een proces waarvan we de komende tijd in Noordwest-Europa al iets kunnen gaan merken.

Het waren opvallende berichten die deze week naar buiten kwamen. En nog wel vanuit een Nederlandse onderzoeksgroep, waar de Utrechtse onderzoeker René van Westen deel van uitmaakt. Niet alleen hebben de onderzoekers nu kunnen aantonen dat zo’n kantelpunt in de AMOC deze eeuw al kan worden bereikt, terwijl altijd gedacht werd dat we er op z’n vroegst pas in de volgende eeuw rekening mee moesten houden, ook laten ze zien dat er aan opwarming op aarde helemaal niet zoveel extra nodig is om bij dat punt uit te komen.

De afwijkingen van de zeewatertemperaturen op 17 augustus - MetOffice

Er is niet eens zo heel veel extra opwarming nodig

Nu al tikt de opwarming van het klimaat op aarde af en toe de in het klimaatakkoord afgesproken grens van 1,5 graden aan. Om de kans op het bereiken van het kantelpunt rond 2060 tot rond 50 procent te laten stijgen, zou een extra opwarming tot 2,5 graden al voldoende kunnen zijn. Tot nu toe werd gedacht dat minimaal 4 graden nodig waren.

Advertentie

De opmerking over de nu al zichtbaar zijnde eerste tekenen van een verzwakking van de golfstroom is ronduit intrigerend. Evenals de daaraan gekoppelde verwachting dat we daar de komende tijd in het noordwesten van Europa ook al iets van zouden kunnen gaan merken, in de vorm van een vanaf nu inzettende lichte afkoeling van het klimaat hier, zo is het idee. Onwillekeurig vraag je je dan ook af of daar op dit moment al iets van te zien is?

Voor hier moeten we naar gedrag Warme Golfstroom kijken

Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we voor onze omgeving naar het gedrag van de Warme Golfstroom kijken. Het is de warme zeestroom die vanuit de Golf van Mexico, al slingerend langs de Amerikaanse kust naar het noordoosten beweegt, om uiteindelijk in het zeegebied tussen IJsland en Groenland uit te komen.

Van deze warme zeestroom wordt gezegd dat hij de hoofdverantwoordelijke is voor het grote verschil in wintertemperaturen tussen vergelijkbare breedten in Canada en Europa. Waarbij de winters bij ons 10 tot 15 graden warmer verlopen dan de winters daar.

Een gevolg van een verzwakking van de warme golfstroom zou kunnen zijn dat zich net ten zuiden van Groenland en IJsland een gebied met relatief koud zeewater vormt. Het is een bel met relatief koud water die we daar de afgelopen jaren al vaker hebben gezien. Een ander gevolg zou kunnen zijn dat winters en zomers in IJsland nu al relatief koel verlopen.

Advertentie

Er is een gebied met lagere zeewatertemperaturen

Een blik op de kaarten met daarop de afwijkingen van de zeewatertemperaturen ten opzichte van normaal laat zien dat zich ten zuiden van Groenland en IJsland inderdaad een gebied met relatief koel zeewater ophoudt. Groot zijn de afwijkingen ten opzichte van normaal echter niet. De rest van de Atlantische oceaan is warmer dan normaal en vooral in het hoge noorden zijn de afwijkingen van het zeewater ten opzichte van normaal zelfs bijzonder groot.

Zowel de winter als de zomer in IJsland kende dit jaar een dynamisch verloop. De winter begon in januari koud, met veel sneeuw en met beneden normale temperaturen. Daarna brak in februari een lange, zachte en regenrijke periode aan. De zomer begon sterk wisselvallig en koel. Ook in juli zette die lijn eerst door, maar later in de maand werd het ongekend warm op IJsland met ook een bijzondere hittegolf. In augustus liet het weer vervolgens weer duidelijk twee gezichten zien, al hadden de relatief koele en wisselvallige perioden toen wel weer de overhand.

Toenemende kracht van de straalstroom

Nog een gevolg van een in kracht afnemende warme golfstroom zou het boven de Atlantische oceaan sterker worden van de straalstroom kunnen zijn, door het groter worden van het temperatuurverschil tussen het zeewater in het noorden en dat in het zuiden. Dit is een fenomeen dat we ook terugzien, zeker in de winter, de lente en in de herfst.

Maar ook deze zomer was de straalstroom in het hoge noorden relatief actief. We hadden lang met een positieve NAO-index te maken die er bij ons voor zorgde dat hogedrukgebieden, zich afsplitsend van het Azorenhogedrukgebied, het weer in de greep hielden. Verder is het de afgelopen zomers vaker voorgekomen dat zich op de oceaan opvallend actieve depressies vormden. Denk terug aan het kleine lagedrukgebied dat bij ons in 2023 zomerstorm Poly bracht.

Warm zeewater blijft in het zuiden achter

Een laatste fenomeen dat met het minder sterk worden van de warme golfstroom op de Atlantische Oceaan zou kunnen samenhangen, is dat het warme water, dat niet naar het noorden weg stroomt, op de zuidelijke delen van de oceaan achterblijft. Er daar voor zorgend dat de zeewatertemperaturen nog hoger dan anders uitkomen. Onder meer in de temperaturen van het zeewater in de Golf van Mexico, waar de golfstroom begint, zou dat zichtbaar moeten zijn.

In de metingen, zoals die op de site van Climate Reanalyzer zijn te volgen, is te zien dat de zeewatertemperatuur van de Golf van Mexico eerder deze maand even recordhoog is geweest. Op dit moment staat de zeewatertemperatuur er op een tweede plaats. Het is de afgelopen jaren vaker voorgekomen dat de watertemperatuur van de Golf van Mexico recordhoog was.

Is het hiermee aangetoond? Dat niet…

In dit kleine onderzoekje naar het eventueel wat minder sterk worden van de Warme Golfstroom kunnen we op deze manier 3 vinkjes zetten. Of dit nu ook betekent dat we hiermee het fenomeen hebben aangetoond, valt echter zeer te betwijfelen. Om zinvolle uitspraken over dit soort ontwikkelingen te kunnen doen, moet je veel langer kijken. En dat hebben we nu duidelijk niet gedaan. Er zit dan ook niets anders op dan de ontwikkelingen de komende jaren goed te blijven volgen. Wel weten we nu in ieder geval waarnaar we daarbij onder meer kunnen kijken.