Als regen uitblijft: hoe Duitsland en Denemarken de droogte te lijf gaan
Reinout van den BornDe lucht boven Noord-Europa is al twee maanden opvallend blauw. Waar normaal de voorjaarsbuien de velden voeden, worden de weilanden nu langzaam bruin onder je voeten en staan de eerste bladeren op het punt droog van de bomen te vallen.
Niet alleen in Nederland komen we dit jaar veel regenwater tekort, ook in landen als Denemarken en Duitsland wil het maar niet regenen. De watertekorten nemen er had over hand toe. En dat terwijl de zomer van dit jaar nog moet beginnen.
Een uitzonderlijk droog voorjaar
In Duitsland sloegen de meteorologen al vroeg alarm. Tussen begin februari en half april viel gemiddeld slechts 40 millimeter regen. Dat is ruim tweederde minder dan normaal in deze periode. Bodems drogen uit, rivieren zakken en boeren zien hun oogststress stijgen.
Ook in Denemarken is de situatie zorgelijk. Daar worden de grondwaterstanden met argusogen gevolgd: minder regen betekent geringere drinkwaterreserves, en ook daar is het nog maar vroeg in het jaar en moeten de zomermaanden nog volgen.
Van waarschuwingsbericht naar waterbeleid
In Duitsland zien ze de droogte van nu niet meer als een incidenteel verschijnsel, maar een structureel risico dat bij het nieuwe klimaat hoort. En dus is er actie.
De federale overheid werkt sinds vorig jaar aan een Nationale Waterstrategie: een langetermijnplan dat het watergebruik door boeren, industrie en huishoudens in balans moet brengen. Waterbeheer wordt steeds vaker een kwestie van keuzes maken: wie krijgt het wanneer en waarvoor?
Berlijn sponsstad
In Berlijn werken ze op stadsniveau aan het creëren van een ‘sponsstad’, een omgeving die regenwater vasthoudt in plaats van afvoert. Met meer groene daken, minder betegeling en slimmere opvangsystemen die moeten helpen het weinige water dat valt, beter te benutten.
Daarnaast werkt Duitsland aan de invoering van bindende klimaatadaptatiedoelen. Die verplichten overheden om zich op hitte, droogte én extreme regenval voor te bereiden. Het gaat hierbij niet meer om een vrijblijvende wensenlijst, maar om harde wetgeving.
In Denemarken wordt het lokaal geregeld
Denemarken pakt het anders aan, met minder nationale wetten, maar met gemeentelijke daadkracht. Zo heeft de gemeente Denmark (ja, dat blijkt ook een plaatsnaam te zijn) de regels rond wateronttrekking aangescherpt. Bij lage grondwaterstanden kan de overheid nu ingrijpen en bijvoorbeeld beregening of industriële waterinname beperken. Een voorbeeld dat wellicht navolging verdient in andere regio’s in het land.
Overigens is dit een aanpak die we in Nederland al lang kennen. Maar bij ons is het waterbeheer dan ook op een unieke manier geregeld. Bij ons zijn het de waterschappen, de bestuurslichamen die al eeuwenlang bestaan, die het waterbeheer uitvoeren en maatregelen kunnen nemen. Zoals nu al in Gelderland en Brabant is gebeurd in de vorm van onttrekkingsverboden.
Europese samenwerking
Omdat droogte zich niet aan landsgrenzen houdt, zoeken landen elkaar ook op. Duitsland en Nederland slaan in het DIWA-project de handen ineen om het grensoverschrijdend waterbeheer (we hebben samen bijvoorbeeld met het stroomgebied van de Rijn te maken) beter te organiseren. Van het reguleren van de loop van beekjes tot het invoeren van beleid: alles telt mee. Ook op Europees niveau wordt gewerkt aan plannen om boeren te helpen, met subsidies voor waterzuinige technieken en droogteresistente gewassen.
Een droge toekomst? Niet per se
De droogte is er weer – zichtbaar, tastbaar en voelbaar. En de reactie erop verandert geleidelijk. Waar vroeger omhoog naar de lucht werd gekeken in de hoop op regen, krijgen nu ook de bodem, de waterleidingen daarin en de wetboeken aandacht. Ook in Duitsland en Denemarken laten ze zien dat je je aan het veranderende klimaat kunt aanpassen. Als je er maar op tijd mee begint.
