Nederland hield in 1995 adem in: zouden de dijken het houden?

Foto boven: Beelden van bijna ondergelopen velden, dezer dagen in de buurt van het Groningse Eenrum - Jannes Wiersema

Hoewel we de laatste tijd best vaak droog weer in Nederland hebben gehad, is het na een paar dagen wisselvalligheid opnieuw erg nat in het land. Overal zie je water, veel velden en bermen, maar ook paden in de bossen zijn ronduit modderig en drassig.

Advertentie

Maar hoe nat het nu ook mag zijn, de situatie is toch heel anders dan die in de laatste week van januari 1995, nu 30 jaar geleden. Toen begon een voor Nederland ongekend spannende periode. Uitzonderlijke regenval in de weken ervoor, gecombineerd met het smelten van een dikke laag sneeuw in de Alpen, was er de oorzaak van dat de waterstanden in de grote rivieren in Nederland enorm snel stegen. Zouden de rivierdijken het houden?

Beelden van bijna ondergelopen velden, dezer dagen in de buurt van het Groningse Eenrum - Jannes Wiersema
Beelden van bijna ondergelopen velden, dezer dagen in de buurt van het Groningse Eenrum - Jannes Wiersema

Zo extreem als toen was het zelden

Veel mensen hebben nog herinneringen aan die tijd. Het water in de Nederlandse rivieren stijgt wel vaker, maar zo extreem als toen was het zelden. Ja, twee jaar eerder in 1993 hadden we ook al met hoog water in de rivieren te kampen gehad. Toen ging het vooral langs de Maas mis en kwamen de onbedijkte dorpen Itteren en Borgharen onder water te staan.

In 1995 gebeurde dat opnieuw, maar nu blijkt ook de Rijn een enorm zorgenkind. Alleen al op 25 januari 1995 stijg het peil van de rivier bij Lobith met 2 meter in één dag. Een dag later wordt de inwoners van Borgharen en Itteren geadviseerd hun huizen te verlaten. Hun dorpen zouden opnieuw door het water van de Maas worden overstroomd.

Dijken langs Maas en Waal gaan dicht

Op 27 januari worden de dijken in het Land van Maas en Waal voor alle verkeer afgesloten. Bij Lobith stijgt het waterpeil in de Rijn tot boven 15 meter. Nog weer een dag later komt daar opnieuw bijna een halve meter bij. In Deventer gaat de IJsselkade dicht.

Advertentie

Ondertussen blijft het maar regenen in de stroomgebieden van zowel Maas als Rijn. Op 30 januari krijgen 75.000 inwoners van het stroomgebied van Maas en Waal het dringende advies hun huizen te verlaten. In Gorinchem wordt de Merwede een bedreiging, ook de inwoners van het dorp Boven-Hardinxveld moeten weg. Bij Den Bosch breekt de Dommel door.

Militairen helpen in 1995 bij Borgharen en Itteren, waar de Maas buiten zijn oevers treedt - Wikipedia
Militairen helpen in 1995 bij Borgharen en Itteren, waar de Maas buiten zijn oevers treedt - Wikipedia

Evacuaties worden verder uitgebreid

Op dinsdag 31 januari worden de evacuaties verder uitgebreid. De Ooijpolder bij Nijmegen, andere delen van het land van Maas en Waal en de Betuwe krijgen het bevel om te evacueren. In totaal gaat het om ongeveer 250.000 mensen die hun huizen moeten verlaten. De Rijn bij Lobith stijgt tot uiteindelijk 16,68 meter, een nieuw record.

Op de wegen vanuit de evacuatiegebieden ontstaat chaos. Mensen proberen zoveel als ze kunnen mee te nemen, om schade door een eventuele overstroming te voorkomen. Ongeveer een miljoen dieren worden eveneens geëvacueerd. Iedereen in Nederland helpt mee. Overal krijgen evacuees onderdak, boeren stellen hun stallen ter beschikking om de overgeplaatste dieren een onderkomen te bieden. De saamhorigheid is groot.

Situatie zeer kritiek

Op 1 februari gaat het bijna mis. Bij Ochten is de situatie zeer kritiek. De Waal dreigt door een dijk heen te breken. Het dijklichaam is langzaam aan het schuiven, je ziet in de weg erop grote barsten ontstaan. Honderden militairen helpen mee om de dijk met behulp van zandzakken te temmen. Het zijn iconische beelden die heel de wereld overgaan.

Een dag later zakt het water en lijkt de crisis voorbij. Toch mogen de inwoners van de geëvacueerde gebieden nog niet terug. Het gevaar dat verzadigde dijken inzakken is nog te groot. Gelukkig zet de daling van de waterstand verder door. Op 4 februari mogen alle geëvacueerde mensen weer naar huis. De crisis is, zij het met hangen en wurgen, bezworen.

Veel dijken waren niet op sterkte

Inmiddels zijn we 30 jaar verder en is veel meer over de oorzaken van de bijna-ramp van toen bekend. Hoewel de normen op het gebied van waterveiligheid rond de Grote Rivieren dusdanig waren dat de problemen van toen eigenlijk niet mochten optreden, was de werkelijkheid dat vele honderden kilometers aan rivierdijk nog niet aan die normen voldeden.

In de jaren na de bijna-ramp is dat werk voortvarend ter hand genomen. Er zijn vele miljarden geïnvesteerd in dijkverbetering. Ook zijn de normen naar boven aangepast, waardoor ook dijken die al aan de norm voldeden aangepakt moesten worden. In het kader van het plan ‘Ruimte voor de Rivier’ zijn vele nevengeulen gegraven en andere gebieden als retentiebekkens aangewezen, mochten de waterstanden in de rivieren ooit opnieuw recordhoog worden.

Sindsdien is het niet meer gevaarlijk geweest

Gevaarlijke situaties als toen hebben zich in de 30 jaar erna niet meer voorgedaan. Door klimaatverandering zijn de waterstanden in onze rivieren eerder lager dan hoger geworden, vooral door het steeds meer verdwijnen van sneeuw in de Alpen. Het gevaar zit nu meer in de zomermaanden. Onder bepaalde omstandigheden kan dan zoveel regen vallen, dat je juist op die momenten met sterk verhoogde waterstanden in de rivieren te maken kunt krijgen.

Duidelijke voorbeelden daarvan hebben we in de zomer van 2021 al gezien, toen grote delen van Duitsland, België en ook het zuiden van Limburg (Valkenburg) met extreme wateroverlast te maken kregen. In september 2024 deed zich in Centraal-Europa een herhaling voor.

Mis ook deze verhalen niet:

Volg ons ook op facebook en X!

Jouw foto op Weerverteller.nl?

Stuur je foto naar foto@weerverteller.nl, of via X met de vermelding van @weerverteller