Grote hitte Spanje en Portugal houdt aan, met ‘heatbursts’
Reinout van den BornHet hete weer in het zuidwesten van Europa hield ook gisteren aan. El Granado in de vallei van de rivier Guadiana in Spanje haalde een temperatuur van 41,5 graden, Sevilla San Pablo kwam op 40,1 graden uit. Een dag eerder was het daar ook al 40,6 graden. In Portugal haalden twee stations gisteren 39,9 graden, mogelijk is het er ook ergens 40 graden geworden.
In het zuiden van Spanje deed zich in de nacht een bijzonder voorval voor. Terwijl het al lang donker was, begonnen de temperaturen ineens aan een stijging. Ons eigen weerstation in de Urbanización Las Chapas (7 kilometer ten oosten van Marbella) liet om 00.59 uur zelfs een hoogste temperatuur van 28,9 graden zien. Uiteindelijk was dat ook de maximumtemperatuur van de dag, al werd die waarde overdag aan het einde van de middag nog even geëvenaard.
Op enige hoogte stroomt hete Saharalucht binnen
In Spanje stroomt op wat grotere hoogte met een zuidelijke wind hete Saharalucht het land binnen. Hoe warm die lucht is, merkte mijn broer tijdens een fietstocht langs de Costa del Sol, afgelopen maandag. Hij begon op zeehoogte met een temperatuur van iets meer dan 27 graden. Maar ongeveer 27 kilometer en een flinke beklimming later wees de thermometer van zijn telefoon heel even 42 graden aan. Hij kwam toen door een bijzonder warme luchtlaag heen.
Tijdens de afdaling ging de temperatuur weer omlaag, om lange tijd rond 35 graden te hangen. Bij een volgende klim steeg de temperatuur weer tot 40 graden, om daarna tijdens de afdaling naar de kustvlakte weer vrij snel te dalen. Nu zal deze thermometer waarschijnlijk niet de echte temperatuur hebben aangegeven, ook doordat mijn broer steeds in de zon reed, maar het verloop van de temperatuur laat wel mooi zien wat er in het gebied aan de hand is. Namelijk de aanvoer van lucht met bijzonder hoge temperaturen, vooral in de wat hogere delen van de atmosfeer.
Meer wind, hoge temperaturen
Die warme laag speelde waarschijnlijk ook een rol gedurende de nacht. Toen de wind rondom het weerstation een tijdje toenam, kon een deel van de warmte, middenin de nacht omlaag komen. En mengde zich daar met de koelere lucht die vanaf zee binnenstroomde. Zo kon de temperatuur, ook al was het donker, toch geleidelijk weer tot bijna 29 graden oplopen. En dat in mei.
Nu zijn ze in Spanje wel bekend met dit soort verschijnselen, die ook wel ‘heatbursts’ of hete valwinden worden genoemd. Tijdens een housefestival in de Spaanse plaats Cullera (provincie Valencia) vielen in augustus 2022 1 dode en 17 gewonden doordat diverse installaties op het terrein als gevolg van zware windstoten instortten. Het festival werd daarna stilgelegd.
In Valencia om 3 uur ’s nachts in 2022 40 graden
Het ging bij de windvlagen ook toen om zogenoemde ‘hete valwinden’ of ‘heatbursts’, zware windstoten met snelheden tot 100 kilometer per uur waarbij de temperaturen extreem opliepen. Op het vliegveld van Valencia werd tijdens zo’n valwind met een snelheid van ruim 80 kilometer per uur om 3 uur in de nacht zelfs een temperatuur van 40,3 graden gemeten. Langs de oostkust kwamen dergelijke windvlagen toen op meerdere plaatsen voor.
Aan de Spaanse kust zijn hete valwinden een bekend fenomeen. Je hebt er aan de grond een vochtige en relatief koele luchtlaag voor nodig, die op enkele honderden meters hoogte wordt vervangen door een laag met hete en droge lucht. Vooral als zich in die hete luchtlaag onweersbuien met een hoge wolkenbasis vormen, kan het gebeuren. Zulke buien waren er die nacht. Ze trokken snel verder de Middellandse Zee op.
Luchtstroom omlaag wordt versneld
Met de hete en droge lucht onder zich, verdampt de regen, die uit de buienwolk valt, op zijn weg naar beneden. Mensen op de grond ervaren de buien dus als onweer waarbij geen regen valt. De luchtstroom, waarmee die regen gepaard gaat, wordt juist versneld en warmt op zijn weg naar beneden steeds verder op.
Op het moment dat die dalende lucht de grond bereikt, gebeuren twee dingen: het gaat hard waaien met windsnelheden die tot tussen 80 en 100 kilometer per uur kunnen oplopen, en de temperaturen aan de grond gaan ineens spectaculair omhoog. Mensen schrikken zich vaak kapot. Doordat het om zulke extreme temperatuurwisselingen gaat, is de verandering moeilijk te verwerken.
Een dode en meerdere gewonden
Iets dergelijks is ook tijdens het festival in Cullera gebeurd. Het was in volle gang toen de windvlagen toesloegen. Diverse torens en andere installaties op het terrein waaiden om. Eén bezoeker vond de dood, drie anderen raakten zwaar gewond. Er waren 14 lichter gewonden en ongeveer 40 mensen moesten worden geëvacueerd.
De organisatie besloot het festival meteen na deze gebeurtenissenstil te leggen, mede met het oog op de verwachting van de Spaanse weerdienst dat er nog meer windvlagen zouden kunnen volgen.
