Enschede opgeschrikt door zware blikseminslagen
Reinout van den BornIn Enschede is gisteren, tijdens fors onweer op diverse plaatsen de bliksem ingeslagen, meldt Dagblad Tubantia. Hierdoor brak in twee straten brand uit. In totaal vijf woningen raakten beschadigd en de inslagen waren in de hele buurt te horen.
In de Floresstraat ontstond na de inslag van de bliksem een dakbrand. In de omgeving was tijdens de blikseminslag een geweldige knal te horen, die wel op een explosie leek. Volgens omwonenden trilde hun hele huis. Zo hard was de knal. Bij meerdere huizen in de buurt was op dat moment ook de aardlekschakelaar eruit gesprongen.
Brand in twee woningen
Wat verder naar het zuiden werd ook in de Suze Groeneweglanden een zware blikseminslag gemeld. Een woning liep, eveneens door een brand, flinke schade op waarbij asbest vrijkwam. Net als in de Floresstraat werd ook hier een enorme knal gehoord.
In beide gevallen lijkt het om het type bliksem te zijn gegaan dat in Nederland vooral bij winteronweer wordt6 waargenomen. Het zijn bliksems die uit de hogere delen van de bui afkomstig zijn en die een stuk sterker zijn dan de bliksems die in lagere delen van de bui tot ontwikkeling komen. Die extra energie zie je duidelijk terug in de schade die dit type bliksem veroorzaakt, maar hoor je ook terug in de geweldige knallen waarmee ze gepaard gaan.
Onweer ontstaat in turbulente buienwolken
Onweer ontstaat in buienwolken waarin zich sterke stijg- en daalstromen afspelen. Door de bewegingen van wolkendruppels en ijsdeeltjeslangs elkaar heen treedt ladingscheiding op: delen van de wolk raken positief geladen, terwijl andere delen negatief geladen worden.
De onderkant van de wolk is meestal negatief geladen en induceert een positieve lading op de grond eronder. Dit spanningsverschil bouwt op tot het zo groot wordt dat de lucht – normaal een slechte geleider – een stroom niet meer kan tegenhouden: een vonk springt over, van de wolk naar de aarde of tussen delen van de wolk zelf.
Lucht wordt sterk verhit
Bij die bliksem gebeurt iets spectaculairs. De lucht in de baan van de bliksem wordt in fracties van een seconde tot duizenden graden verhit. Dat zorgt voor een explosieve uitzetting, en als de lucht daarna weer terugklapt, volgt de knal die we als de donder kennen.
In de winter hangen buienwolken vaak lager dan in de zomer. Daardoor kan het aambeeld – het platte, hoge deel van de wolk – dichter bij het aardoppervlak komen. Dit speelt een belangrijke rol bij een speciaal soort bliksem: de ‘positieve bliksem’.
De kracht van de ‘positieve bliksem’
Bij een gewone bliksem is de onderkant van de wolk negatief geladen. Maar bij een positieve bliksem gebeurt iets anders. De bovenkant van de wolk, het aambeeld, is sterk positief geladen en veroorzaakt bliksems die van daaruit naar de aarde schieten. Dit type bliksem is een vreemde eend in de bijt.
Wat maakt die bliksem zo anders? Een positieve bliksem transporteert veel meer energie dan een gewone. De spanning en stroomsterkte zijn vele malen hoger, en dat maakt ze gevaarlijker én indrukwekkender. Waar een normale bliksem een paarsachtige gloed geeft, is een positieve bliksem fel wit en gaat vaak gepaard met een oorverdovende knal die op kilometers afstand te horen is.
Positieve bliksems zijn niet zelden ook verantwoordelijk voor de meeste schade tijdens onweer. Ze kunnen bomen doen exploderen, muren beschadigen en branden veroorzaken. Apparatuur die niet goed beveiligd is, kan onherstelbaar worden beschadigd. En vliegtuigen? Hoewel die normaal gesproken goed bestand zijn tegen blikseminslagen, zijn er gevallen bekend waarin een positieve bliksem zelfs daaraan schade aanrichtte.
De winterfavoriet
Waardoor komen positieve bliksems vaker in de winter voor? Eén theorie is dat de lagere buienwolken en het dichterbij het aardoppervlak liggende aambeeld een rol spelen. Doordat de bliksems meestal aan het einde van een bui optreden, als de wolk al is uitgegroeid en het aambeeld groot is, zijn ze een zeldzame, maar krachtige afsluiting van buien.
Positieve bliksems komen in Nederland elk jaar voor, en hun impact is vaak groot. Naast schade aan objecten en natuur, zoals bomen die exploderen of gebouwen die beschadigd raken, kunnen ze ook gevaarlijk zijn voor de mens. Gelukkig blijven directe slachtoffers van blikseminslag in Nederland uiterst zeldzaam.
Schade in Enschede ook door positieve bliksems
Waarschijnlijk is de schade aan de twee woningen in Enschede gisteren ook door dergelijke, positieve bliksems veroorzaakt. Zowel de schademeldingen als de enorme knalleen, waarmee de inslagen gepaard gingen, wijzen daarop. De buien van gisteren ontstonden ook in een relatief koude bovenlucht en lagen met hun aambeelden dichterbij de grond dan hun zomerse collega’s. In die zin passen eigenlijk alle factoren goed bij elkaar.
Onweer met positieve bliksems laat zien hoe krachtig en onvoorspelbaar de natuur kan zijn. Terwijl de meeste bliksems een relatief normaal spanningsverschil overbruggen, slaan positieve bliksems toe met een kracht die indrukwekkend én soms dus verwoestend is. En dat maakt deze bliksems tot een fenomeen dat altijd indruk blijft maken.
