Bliksemschade, geweldige knallen en een hoos
Reinout van den BornOok al is het even geleden, we komen toch nog terug op het onweer, zoals dat zondag aan het einde van de middag over het oosten van het land trok. En met een paar geweldige blikseminslagen gepaard ging. Ook maandag passeerde iets bijzonders.
Zondag beleefde vooral in de oostelijke helft van het land nog een erg warme dag. Aan het einde van de middag werd de warme lucht er verdrongen door opmerkelijk felle onweersbuien. Tijdens die buien had een paar onverwacht zware blikseminslagen plaats. Het koufront, dat de warmte verdrong, was de hele dag al op de satelliet- en radarbeelden zichtbaar. Het trok eerst het westen van het land binnen en drong daarna rustig naar het oosten op.
Het was een ingewikkelde structuur
Volgens het fijnmazige weermodel Harmonie van het KNMI was het een behoorlijk ingewikkelde structuur. Eerst passeerde een vore, een uitzakking van relatief lagedruk, die de vlagerige wind van zuid naar west deed draaien en sterk liet afnemen. Daarna volgde een zeer scherpe (en smalle) rug van relatief hoge luchtdruk, waarna het koufront zelf passeerde. Voor de rug uit was er even een zwakke noordelijke wind, erachter een zwakke zuidelijke wind die op het front naar zuidwest draaide om weer toe te nemen en opnieuw sterk vlagerig te worden.
Eigenlijk kon je je deze structuur in de hogere delen van de atmosfeer als een soort golf voorstellen, die naar het oosten rolde. Met een opgaande en een neergaande tak. Voordat de golf passeerde, drong – tijdens het voorbijtrekken van de vore – onderin de atmosfeer al wat koelere lucht binnen. Die voorkwam feitelijk dat vanaf de grond buien konden ontstaan.
Op grotere hoogte erg onstabiel
De golf, die er daarna overheen rolde, bevond zich in de warme lucht, die op grotere hoogte nog niet verdrongen was. De daar was het erg onstabiel. Terwijl het koufront naderde en passeerde, ontstond in de golf ervoor ineens een smalle lijn met onweer, die over het oosten van het land trok. Dat gebeurde vrij plotseling, maar verliep tegelijkertijd in een hoog tempo. Voor veel waarnemers in het oosten was het ineens opkomende onweer dan ook een verrassing.
Al snel werden enkele zware blikseminslagen gemeld, onder meer uit de omgeving van Neede in de Achterhoek, waar de onderzijde van een boom zelfs even vlam vatte. In een tuin in Aalten raakte een boom tijdens een blikseminslag zwaar beschadigd. De brandweer moest eraan te pas komen om die schade op te ruimen. Omwonenden zagen niet alleen de inslag en hoorden een geweldige knal, ook werd een bolbliksem waargenomen. Veel huizen in de omgeving hadden daarna door de enorme schok problemen met het elektrische systeem.
Geweldige knal
In het Gelderse Beek sloeg in de buurt van een huis aan de St.-Jansgildestraat ook een bliksem in. Net als in Aalten ging het hierbij om een zware inslag die met een geweldige knal gepaard ging. Vijf minuten voor de inslag zaten de bewoners nog in de tuin onder de boom en leek het onweer nog ver weg. Vijf minuten later sloeg de bliksem in.
Er waren rond het huis vonken te zien, de elektriciteit en het internet sloegen eruit. Ook in andere huizen in de straat gebeurde dit. De bewoner heeft na het onweer nog gezocht naar de plek van de inslag, maar kon die niet vinden. Ook hij houdt er rekening mee dat het uiteindelijk een bolbliksem is geweest die de schade heeft aangericht.
Ook in Twente
Niet alleen in Gelderland, maar ook in Overijssel en dan vooral Twente werd fors onweer gemeld met flinke inslagen en luide knallen. Bij het onweer kwam het ook even tot stortregen. Doordat die regen niet lang duurde, bleven de neerslaghoeveelheden binnen de perken.
De bliksems van zondag waren extra zwaar doordat ze uit hoge delen van de wolk kwamen. Dit type bliksem, dat ook wel positieve bliksem wordt genoemd, kan wel tot tien keer zo zwaar zijn als ‘gewone’ bliksems en daardoor op de grond grote schade aanrichten.
Gisteren (maandag) een andere storing
Gisteren (maandag) was het de beurt aan een volgende storing. Het was een bijzonder systeem dat passeerde op een moment dat de dynamiek in de atmosfeer erg groot was. Aan het begin van de ochtend was over het noorden van het land al een felle buienlijn te zien. Op de passage ervan ging het even flink tekeer. Ook verder naar het zuiden passeerden vanuit het westen enkele buien, maar die waren lichter en brachten nog geen opmerkelijke verschijnselen teweeg.
Op dat moment was op de Noordzee een in het oog springende buienstructuur te zien. Het leek om een apart lagedrukgebiedje te gaan, dat even later over het noorden van Nederland naar het oosten trok. Daar regende het een tijdje en daalde de temperatuur midden op de dag tot soms niet meer dan 13 graden. Ook zat bij dit systeem een flinke hoeveelheid wind.
Scherpe en smalle wolkenzone
Dat gold zeker voor een smalle wolkenzone die aan de zuidkant ervan meeliep, en door een scherpe daling van de dauwpunten werd gevolgd. Terwijl op die lijn niet meer dan een paar lichte buien voorkwamen, haalde de wind er even flink uit, om van zuidwest naar noordwest te draaien. IJmuiden pakte even een windkracht 8, met vlagen tot 80 kilometer per uur. In Lelystad trad een windstoot van 76 kilometer per uur op. Verder was er een kortdurende, maar scherpe daling van de temperatuur en stroomde na passage ineens dus veel drogere lucht binnen.
Oud-collega Casper Hootsen maakte de passage van dit wolkenbandje op het parkeerterrein van ‘De Witte Bergen’ tussen Hilversum en Laren mee. Hij zag woelige luchten en een hoosachtig verschijnsel dat in hoog tempo over het parkeerterrein trok en even in een tientallen meters hoge zuil van wervelend zand ontaardde, voordat het weer wegtrok. Tegelijkertijd zag hij in de lucht op niet meer dan enkele tientallen meters hoogte een plukje stratus ontstaan dat opsteeg en vervolgens snel weer oploste. ‘Er gebeurde van alles’, vertelt hij later.
Grote treksnelheid
Opvallend was de grote treksnelheid van de buien. Passeerde de scherpe wolkenband om 10.40 uur de omgeving van Hilversum, rond 13.30 uur waren alle buien het land alweer uit. Het bleef hard waaien, met later in de middag ook in het noordoosten even een windkracht 8 en zware windstoten. Daarbij wisselden de zon en stapelwolken elkaar af.
