Systeem van golfstromen kan rond 2060 al instorten

Foto boven: Een schematische voorstelling van de AMOC - NASA Earth Observatory

De AMOC, een systeem van zeestromingen op aarde dat de temperatuurhuishouding van onze planeet in belangrijke mate reguleert, stort mogelijk niet alleen veel eerder in dan tot nu toe gedacht, maar er lijkt ook veel minder voor nodig te zijn.

Er zijn zelfs aanwijzingen dat de AMOC nu al vertraagt, zegt onderzoeker René van Westen van de Universiteit Utrecht op de site van NOS, dat een bericht aan de net uitgekomen onderzoeksresultaten wijdt. Van Westen op de NOS-site: ‘Je hebt enerzijds de mondiale opwarming, maar anderzijds het afkoelende effect van het verzwakken van de AMOC. Vanaf nu kunnen we een lichte tendens van afkoeling verwachten de komende jaren’.

Een schematische voorstelling van de AMOC - NASA Earth Observatory

Kantelpunt kan al rond 2060 worden bereikt

Een onderzoeksgroep van Nederlandse Klimaatwetenschappers, onder wie dus onderzoeker René van Westen van de Universiteit Utrecht, laten in een nieuw verschenen onderzoek zien dat het kantelpunt, waarop de instorting van de AMOC begint, al rond 2060 kan worden bereikt. En dat bij een opwarming van het klimaat van slechts 2,5 graden.

Advertentie

Tot nu toe werd altijd gedacht dat minstens een opwarming van 4 graden nodig was om dat kantelpunt te kunnen bereiken. Op basis daarvan was de aanname ook dat iets dergelijks deze eeuw nog niet zou kunnen gebeuren. Volgens de Nederlandse onderzoekers ligt dit dus anders.

Promotie in 2021

Van Westen en collega’s houden zich al enkele jaren bezig met de golfstroom. In 2021 promoveerde hij aan de Universiteit Utrecht met het profschrift ‘High-resolution Modelling of Climate Variability’ op dit onderwerp.

De onderzoeker spreekt liever over de AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation). De golfstroom is hier maar een klein onderdeel van. Als de AMOC stilvalt, zal de golfstroom niet verdwijnen. Dit is een meer windgedreven proces, maar hij zal wel verzwakken.

Wereldwijd circulatieproces

De AMOC op zijn beurt maakt deel uit van een wereldwijd circulatieproces waarin warmte van het zuidelijk naar het noordelijk halfrond wordt getransporteerd. Dit systeem wordt gedreven door temperatuur- en zoutverschillen van het water in de Atlantische Oceaan. Het warme en zoute water stroomt aan de oppervlakte noordwaarts, om vervolgens nabij Groenland af te koelen en te zinken en daarna op grote diepte weer zuidwaarts te stromen.

Advertentie

Het wereldwijde circulatieproces zorgt ervoor dat de energie die de aarde van de zon ontvangt, gelijkmatig wordt verdeeld. Raakt de AMOC verstoord, dan raakt ook de aardse energiebalans verstoord, met drastische temperatuurveranderingen tot gevolg.

Als de AMOC instort, wordt Noordwest-Europa kouder en droger

Als de AMOC instort, wordt het in Noordwest-Europa kouder, guurder en ook droger. Tegelijk komt er ook extra zeespiegelstijging, doordat andere delen van de wereld (waaronder het zuidelijke halfrond) juist extra opwarmen en in het zuidpoolgebied meer ijs smelt. Verder krijgen we hier met meer stormvloeden te maken, gaan de landbouwopbrengsten omlaag en dat alles gedurende meerdere eeuwen op rij.

‘We kunnen zouden vaker kunnen schaatsen, wordt weleens gekscherend gezegd’, zegt hoogleraar Caroline Katsman in het bericht van de NOS, ‘Maar daar hebben we dan geen tijd voor, want de hele voedselvoorziening zal op zijn gat liggen’.

Als je de opwarming beperkt, nemen de kansen af

Als je de opwarming beperkt, wordt de kans op het bereiken van het kantelpunt wel steeds kleiner, zegt Van Westen in het verhaal. ‘Maar dan moet er ook actie worden ondernomen’. Een interview op deze site met Van Westen over de AMOC lees je hier.