Over waarom de temperatuur met kerst alleen maar daalde

Foto boven: Mistig weer bij de start van de dag, vanochtend - Chris Meewis

De kerstdagen van 2024 zitten erop. Het is de verwachte grijze, nevelige, soms mistige en af en toe ook druilerige kerst geworden. De temperaturen vielen tegen. Ze daalden alleen maar en zijn slechts op een enkele plek even boven 10 graden geweest.

Advertentie

Voor wat die temperaturen betreft, zaten de modelberekeningen er vooral gisteren behoorlijk naast. Daar waar kwikstanden van 10 of 11 graden werden verwacht, was het in de middag vaak niet warmer dan tussen 4 en 7 graden. Een behoorlijk groot verschil.

Mistig weer bij de start van de dag, vanochtend - Chris Meewis

Interessante, kleinschalige processen

Eerder deze week beschreven we op deze site al hoe zich tijdens een periode met laaghangende bewolking erg interessante, kleinschalige processen kunnen voordoen die het weer toch anders laten uitpakken dan je op het eerste gezicht zou denken. Precies dat is gebeurd.

Grenslaagweer, het weer dat zich in het onderste deel van de atmosfeer afspeelt, is een vorm van meteorologie waar je als meteoroloog de modellen onder bepaalde omstandigheden nog kunt verslaan. De afgelopen dagen waren waarschijnlijk zo’n moment.

Vanaf de grond merkte je er niet veel van

Vanaf de grond merkte je er niet veel van. Het was zowel eerste als tweede kerstdag grijs. Niets bijzonders dus. Beide dagen ook viel af en toe motregen en kwam regionaal mist voor, op eerste kerstdag vooral in het noorden van het land, gisteren opnieuw vanuit het zuiden.

Toch veranderde geleidelijk iets. Je hoefde de windmolens, die overal in Nederland tegenwoordig staan, er maar voor in de gaten te houden. De wolkenlaag kwam niet alleen steeds lager te hangen, feitelijk werd hij ook steeds dunner, doordat de wolkentoppen eveneens geleidelijk omlaag kwam. Verder draaide de wind naar zuid tot zuidoost.

Temperaturen daalden voortdurend

Het grappige van de temperaturen daarbij was dat ze vrijwel voortdurend in een daling zaten. Werd het op eerste kerstdag in Voorschoten (10,3 graden), IJmuiden (10,4 graden) en Den Helder (10,1 graden) nog meer dan 10 graden, in de rest van het land lukte dat al niet. De vliegbasis Twenthe bij Enschede kwam niet verder dan 8,2 graden, Maastricht 8,3 graden.

De hoogste temperaturen van tweede kerstdag kwamen vanuit de nacht. Toen was het tussen 6,3 graden in Maastricht en 8,8 graden in het Zeeuwse Wilhelminadorp. Overdag daalde het kwik langzaam maar zeker verder. Door die temperatuurdaling kwam in de loop van de middag en avond op steeds meer plaatsen in het zuiden en midden mist opzetten.

Laagste temperaturen einde tweede kerstdag

De laagste temperaturen van de twee kerstdagen vielen aan het einde van tweede kerstdag, rond middernacht. Toen was het in Maastricht 0,4 graden en in Den Helder 6,1 graden.

Al met al pakte het kwik dus duidelijk lager uit dan verwacht. En dat ondanks het feit dat de bovenlucht wel bijzonder warm was. Hadden de modelberekeningen de grootschalige ontwikkeling dan ook prima in het snotje, met de temperaturen op grondniveau kwamen ze een stuk minder goed uit. Dat is een bekend euvel tijdens perioden met grenslaagweer.

Twee oorzaken

Het lager uitpakken van de temperaturen had waarschijnlijk twee oorzaken. Allereerst voerde de naar zuid tot zuidoost gedraaide wind wast koudere lucht aan, die ten zuidoosten van Nederland aanwezig was. In delen van Duitsland, België en Luxemburg kwamen wel opklaringen voor die het er vooral gedurende de nachten verder lieten afkoelen. Die afgekoelde versie van de lucht wist, als gevolg van de winddraaiing, via het zuidoosten ook ons land te bereiken.

De tweede oorzaak zat waarschijnlijk in het omlaag komen en het dunner worden van het wolkendek. Laaghangende bewolking is aan de bovenzijde spierwit en straalt veel warmte uit. De toppen van de wolken koelen daardoor af. Komt de wolkenlaag dicht boven het aardoppervlak te hangen, dan kan een deel van die kou naar onderen vallen. En er daarbij voor zorgen dat de temperaturen onder de bewolking langzaam maar zeker dalen.

Het is precies wat was bedacht

Het is precies dat wat we in dat eerder deze week op Weerverteller.nl verschenen verhaal al beschreven. Feitelijk begon het proces in de loop van de eerste kerstdag en zette tweede kerstdag door. In de afgelopen nacht bereikten opklaringen het zuiden van Limburg. In Maastricht bleef het mistig, maar is het toch 2,6 graden gaan vriezen. In Ell, wat verder naar het noorden, daalde het kwik tot -0,6 graden. In de rest van het land, waar de wolken nog steeds de boventoon voerden, kwamen de minima tussen 1,3 en 4,4 graden uit.

De huidige periode met grenslaagweer lijkt nog tot en met morgen aan te houden. Het is daarbij interessant om te zien hoe het verder gaat met de temperatuur en waar we uitkomen.