Over overstromingen Texas doen wildste complottheorieën de ronde
Reinout van den BornDe opruimwerkzaamheden na en het zoeken naar vermisten van de overstromingsramp van nog maar een week geleden in de Amerikaanse staat Texas zijn nog niet eens voltooid, of de wildste complottheorieën over de oorzaak van de ramp doen al de ronde.
Zo zouden uit de hand gelopen experimenten van de overheid met het inzaaien van wolken om regen te maken de oorzaak van de ramp zijn geweest. Tot in overheidskringen en de burelen van het Amerikaanse congres aan, vinden die beweringen nu weerklank.
In een scherp opiniestuk op de site van MSNBC staat journalist Ryan Teague Beckwith stil bij de kwestie. Hij laat zien hoe een steeds luidruchtiger wordende groep Amerikanen de recente overstromingen in Texas toeschrijft aan ‘cloud seeding’ en ‘geo-engineering’. Hij beschrijft hoe deze complottheorieën in online kringen wortel schieten, door invloedrijke politici gevoed worden en uiteindelijk zelfs serieuze overheidsinstanties als de EPA (Environmental Protection Agency) dwingen tot reactie – al dan niet op de juiste manier.
Een groeiende complotbeweging
Beckwith signaleert dat de verwoestende regenval op 3 juli in Texas, waarbij in sommige gebieden meer dan 380 millimeter regen viel (meer dan dubbel zoveel als verwacht) door een deel van het internet niet als een meteorologisch toeval wordt gezien, maar als het resultaat van een opzettelijke manipulatie van het weer. De kern van de theorie wordt gevormd door de techniek van het zogenoemde ‘cloud seeding’, een techniek waarbij kleine deeltjes (zoals zilverjodide) in wolken worden gesproeid om regenval op te wekken.
Het is een techniek die in de VS in 9 staten wordt toegepast om de gevolgen van droogte in te dammen. De techniek is zeer omstreden. Het lukt wetenschappers bijna niet om aan te tonen dat het inzaaien van wolken daadwerkelijk werkt en effectief is. Als er al een effect is, dan is het maar klein en weegt het behaalde voordeel nauwelijks op tegen de kosten en de veroorzaakte milieuschade. De techniek levert wel een vruchtbare voedingsbodem voor complottheorieën.
De theorie van de uit de hand gelopen poging tot ‘cloud seeding’ vond snel weerklank bij bekende mensen op de Amerikaanse rechterflank, onder wie congreslid Marjorie Taylor Greene, de republikeinse kandidaat Kandiss Taylor en voormalig Trump-adviseur Michael Flynn. Greene ging zelfs zo ver om een nationaal verbod op cloud seeding te bepleiten.
De feitelijke basis: of het werkt, is nog maar de vraag
Beckwith pakt zijn betoog op de site van MSNBC stevig aan en komt met feiten, en niet zonder reden. Hij legt uit dat het inzaaien van wolken een praktijk is die al meer dan 80 jaar bestaat en vooral gebruikt wordt in staten met aanhoudende droogte. Hij laat zien hoe over de effectiviteit ervan twijfel bestaat. De Amerikaanse rekenkamer (GAO) concludeerde onlangs dat studies over de effecten van ‘cloud seeding’ uiteenlopen van 0 tot maximaal 20 procent aan extra neerslag. Dit maakt het bijzonder onwaarschijnlijk dat deze techniek verantwoordelijk is voor de extreme regenval, zoals die onlangs in Texas is opgetreden.
Bovendien, zo merkt Beckwith droogjes op, betrof het seeding-incident waar de complotdenkers zich op beroepen slechts het gebruik van 70 gram zilverjodide, die twee dagen eerder (voorafgaand aan de ramp) in een wolk meer dan 160 kilometer verderop werd gespoten. ‘Ze hadden net zo goed een vlinder in Brazilië de schuld kunnen geven,’ schrijft hij.
De communicatiefout van de EPA
In reactie op de toenemende desinformatie probeerde EPA-beheerder Lee Zeldin orde op zaken te stellen. Hij deelde een overheidswebsite met informatie over cloud seeding, geo-engineering en condensstrepen, in een poging het publiek beter voor te lichten. Op zich prijzenswaardig, erkent Beckwith. Maar de toon en de opbouw van die boodschap missen volgens hem hun doel.
Zeldin’s verklaring op X (voorheen Twitter) riep op tot ‘eerlijkheid en transparantie’ van de overheid tegenover Amerikanen ‘die in goed vertrouwen vragen stelden.’ Volgens Beckwith is dat niet de toon van een feitelijke ontkrachting van het verhaal, maar eerder iets wat thuishoort in een complotfilm over geheime schatkaarten op de Onafhankelijkheidsverklaring.
Daarnaast bekritiseert Beckwith de aanpak van de EPA-website zelf. In plaats van te beginnen met feiten en pas daarna eventuele misvattingen te benoemen (een beproefde methode onder complotonderzoekers die ook wel de ‘truth sandwich’ wordt genoemd), opent de site direct met een opsomming van de wildste claims (zoals controle over de bevolking of het weer via chemische stoffen), wat de kans vergroot dat lezers juist dáár hun aandacht op vestigen.
Een klimaat waarin complotten bloeien
Beckwith plaatst dit alles tegen een bredere politieke achtergrond: de manier waarop voormalig president Donald Trump jarenlang complottheorieën voedde of omarmde, van Obama's geboorteakte tot QAnon. In zo'n klimaat, stelt hij, krijgt zelfs een overheidsinstantie als de EPA het lastig om helder en feitelijk te communiceren, vooral doordat ze zelf verstrikt raakt in het politieke narratief.
Terug naar de feiten
Beckwith sluit af zoals hij begon: met de feiten. Cloud seeding is een beproefde, zij het twijfelachtig werkende techniek die in negen Amerikaanse staten wordt toegepast om droogte te bestrijden. Er is geen enkel bewijs dat het toepassen ervan heeft bijgedragen aan de overstromingen in Texas. Door feit van fictie te scheiden, fileert hij niet alleen de beweringen van de complotdenkers, maar ook de ineffectieve manier waarop overheidsinstanties daartegen proberen op te treden. Zijn belangrijkste boodschap? Tegenover waanzin helpt maar één ding: de nuchtere waarheid, en dan vooral helder gepresenteerd.
