Hogedrukgebieden terug van nooit weggeweest
Reinout van den BornEven leek het er deze bijna voorbije maand op dat de dominantie van hogedrukgebieden in onze regio was gebroken. Maar inmiddels zijn ze terug van nooit weggeweest.
Boven het oosten van Nederland was in april langere tijd een overgangszone terug te vinden tussen warme lucht boven het Europese continent en koelere meer naar het westen. In de oostelijke helft viel flink wat regen en leek de droogte te worden doorbroken. In het westen van Nederland viel veel minder en hield de droge periode gewoon aan.
Hogedrukgebieden terug van nooit weggeweest
Intussen zijn de hogedrukgebieden terug van vrijwel niet weggeweest en bouwt ook de droogte in de gebieden waar het de laatste tijd heeft geregend weer langzaam verder op. Er zijn op dit moment twee belangrijke oorzaken aan te wijzen voor de dominantie van de hogedrukgebieden boven het Europese continent en ook bij ons in de omgeving. We zullen ze allebei nog een keer bespreken en kijken daarna nog even kort naar de zomer vooruit.
In een eerder verhaal op deze site over de werking van hogedrukgebieden lieten we al zien hoe standvastige hogedrukgebieden zich boven het Europese continent kunnen vestigen, als de subtropische straalstroom en de polaire straalstroom ver uit elkaar komen te liggen. Dat is op dit moment het geval. Een dergelijke situatie kan lange tijd standhouden.
Vaak aan de westkant van de continenten
De voorkeursplekken voor dergelijke standvastige hogedrukgebieden bevinden zich vaak aan de westkant van grote continenten, zoals boven het westen Europa, de VS, maar ook boven Siberië. Andere plaatsen die weleens met langdurige hogedrukblokkades te maken hebben zijn Canada, Noord-Afrika en ook het zuidoosten van Europa. Nu ligt het hogedrukgebied bij ons.
Al een tijdje zien we hoe de subtropische straalstroom boven het noorden van Afrika en het zuidoosten van Europa sterk is. Korte tijd geleden legden we in een verhaal op Weerverteller.nl al uit hoe de ligging en de kracht van die zuidelijke straalstroom op dit moment de belangrijkste factoren zijn in het ontstaan extreme hittegolven, die een langgerekte strook van de Sahara via het Midden-Oosten naar delen van Azië al een tijdje in de greep hebben.
Zuidoost-Europa warm en erg droog
Trekt die straalstroom in het zuidwesten van Europa steeds nieuwe lagedrukgebieden aan met wolken, wind en regen, zodra ze naar het noordoosten opschuiven, komt het zuidoosten van Europa vaak aan de warme en stabiele kant ervan terecht. Het is daar behalve extreem warm ook lange tijd erg droog geweest. De situatie is er nijpend aan het worden.
Helemaal in het noorden van Europa, aan de andere kant van het hogedrukgebied bij ons, verliep het afgelopen half jaar op diverse plaatsen recordnat. We berichtten hier enige tijd geleden op deze site nog over. Daar was het de polaire straalstroom die het natte weer veroorzaakte; een polaire straalstroom die door het sterke hogedrukgebied bij ons ver naar het noorden was gedrongen. De storingen die niet bij ons kwamen, lieten daar wel hun neerslag achter.
Verschillen in temperatuur bouwen de straalstroom
De logica achter de ligging van straalstromen zit in de verschillen in temperatuur, die je in de gebieden waar ze zich bevinden aantreft. Zo beleefde Scandinavië een zachte winter, tot in het hoge noorden aan toe. De echte temperatuurgradiënt met de veel koudere noordpool bevond zich dan ook erg noordelijk. Een prima plek voor een straalstroom dus. Nu en dan drong de zachte lucht zelfs tot diep in het noordpoolgebied door. Met daar ‘hittegolven’ tot gevolg.
In het zuiden van Europa deed zich ook vaak een temperatuurgradiënt voor. Terwijl via het zuidwesten, vanaf de oceaan, maar soms ook via het oosten van Europa relatief koude lucht tot met name de westelijke helft van het Middellandse Zeegebied doordrong, was het in de Sahara, maar ook in het zuidoosten van Europa juist geregeld veel warmer dan normaal. Op de grens van deze twee luchtsoorten was het eveneens goed toeven voor een straalstroom.
Tussen straalstromen in voelen hogedrukgebieden zich thuis
Tussen die twee straalstromen in, is de atmosfeer rustig en voelen hogedrukgebieden als een vis in het water. Het ene na het andere hogedrukgebied is er de laatste tijd dan ook tussen gedoken. Maar waar komen al die hogedrukgebieden dan vandaan?
Er zijn op dit moment twee bronnen die voor een voortdurende aanvoer van hogedrukgebieden zorgen. De eerste bron, het hogedrukgebied bij de Azoren, is er feitelijk altijd. Om de haverklap splitsen aparte hogedrukkernen zich hiervan af die vervolgens over Europa naar het oosten trekken. Dat gebeurt ook nu en houdt de komende zomermaanden aan.
Twee bron is de SSW van maart
Een tweede bron zit in de SSW, die we eerder in maart boven de Noordpool hebben gezien. De stratosfeer warmde daar rond 5 maart in één klap sterk op, liet de poolwervel instorten en de richting ervan omkeren en stuurde enorme hoeveelheden dalende lucht vanuit de stratosfeer op het aardoppervlak af. Dalende lucht zorgt, zodra het aardoppervlak wordt bereikt, voor een stijgende luchtdruk en kan de vorming van hogedrukgebieden bewerkstelligen.
De eerste porties dalende lucht hebben het aardoppervlak in het hoge noorden de afgelopen weken al bereikt. Iedere keer als dat gebeurde, ontstond in de omgeving van IJsland en Groenland een hogedrukgebied. Dat trok vervolgens naar het zuidoosten en dook boven Europa tussen de twee straalstromen in. Inmiddels lijkt de grote bulk aan daalbewegingen, in gang gezet door de SSW van toen, aan het aardoppervlak uit te komen. Dit betekent de vorming van nieuwe hogedrukgebieden in het hoge noorden die ook onze kant op komen.
Temperaturen gaan nog flink op en neer
Doordat het nog voorjaar is, zien we de temperaturen hierbij flink fluctueren. Aan de oostflank van de nieuwe hogedrukgebieden is de wind bij ons namelijk een tijdje noordelijk en kan koudere lucht onze omgeving bereiken. Zodra het hogedrukgebied boven Europa terechtkomt, wordt de wind bij ons oostelijk en slaan de hoge temperaturen weer toe.
Zo’n golfbeweging zien we deze week ook. Vandaag en morgen is het hier warm met in de bebouwde kom in het zuiden morgen misschien wel voor het eerst 30 graden. Vanaf vrijdag en zaterdag dort de wind noordelijk en daalt de temperatuur weer sterk.
Ook in de zomermaanden veel hogedrukgebieden
Zoals in andere verhalen ook al aangegeven, lijkt de productie van hogedrukgebieden ook gedurende de komende zomermaanden aan te houden. Als dit inderdaad zo is, kunnen we onze borst voor wat de temperaturen betreft nog nat maken en liggen hittegolven op de loer.
