Hoe zwaar pakken de windstoten morgenavond uit?
Reinout van den BornHet wordt vandaag en zeker morgen erg warm in Nederland, dit gecombineerd met een sterk oplopende luchtvochtigheid. Nu weten we allemaal dat een dergelijke combinatie bijna altijd in (zwaar) onweer uitmondt. Ook morgenavond.
Vooral het zuidwesten van het land lijkt de borst nat te kunnen maken. Waarschijnlijk gebeurt het in de tweede helft van de avond of aan het begin van de nacht naar zaterdag. Het zijn buien die boven Frankrijk tot ontwikkeling komen en met een hoge snelheid bewegen. Niet alleen het onweer en de regen zijn dan aandachtspunten, maar ook de zware tot zeer zware windstoten die uit de buien omlaag kunnen komen. Hoe bepaal je hoe erg die windstoten worden?
Warmtewisselaars
Eigenlijk zijn de grote cumulonimbuswolken, de enorme stapelwolken die bij onweersbuien horen, niets anders dan grote warmtewisselaars. Aan hun voorzijde zuigen ze de erg warme en vochtige lucht, die zich voor de bui uit bevindt, naar binnen. En aan hun achterzijde gooien ze er met de neerslag die uit de wolk komt een veel koudere luchtsoort voor in de plaats. Dat gooien moet je vrij letterlijk nemen. Het kan met behoorlijk geweld gepaard gaan.
Eigenlijk kennen we het principe allemaal wel. Als zo’n gevaarte op je afkomt, voel je de wind vanuit je rug aantrekken. Het is een warme wind, want het is de warme lucht die naar de bui toe gezogen wordt en in de bui omhoog vliegt. Warme lucht is nu eenmaal lichter dan de koudere in zijn omgeving en wil maar al te graag omhoog. Op zijn weg omhoog koelt die lucht wel af, de waterdamp erin condenseert en de enorme stapelwolk wordt zo een feit.
Koude lucht ploft in de bui op de grond
Is die wolk eenmaal groot genoeg voor neerslag, dan komt er wat verderop in de wolk (aan de voorkant is dat lastig met al die stijgende luchtbewegingen daar) van alles naar omlaag. Sneeuw, veel regen natuurlijk en als het een zware bui is ook (grote) hagel. En dat alles neemt een beste bak aan zware, koude lucht mee naar onderen die onder de bui op de grond ploft.
Die koude lucht beweegt onder de bui door, feitelijk alle kanten op. Maar, afhankelijk van de bewegingsrichting en de snelheid van de bui, vooral naar voren. Op de kop van de bui kun je dan ook de zwaarste windstoten verwachten. En dan kan het hard gaan.
Treksnelheid van de bui en temperatuurverschillen
Om te bepalen hoe zwaar de windstoten uitpakken, zijn eigenlijk twee factoren van belang. Allereerst kijk je naar de treksnelheid van de bui. Een groot deel van die treksnelheid krijg je er aan de voorzijde als windstoot gratis bij. De treksnelheid zegt ook iets over de dynamiek in de hogere delen van de atmosfeer, die aan de ontwikkeling van de bui bijdraagt.
Een andere factor is het temperatuurverschil tussen de voor- en de achterkant van de bui. Hoe groter dat verschil is, hoe zwaarder de windstoten meestal uitpakken. Ook dat is eenvoudig te begrijpen. Hoe warmer de lucht aan de voorzijde van de bui is, hoe harder de luchtstroom daar omhoog zal gaan. En des te harder klapt de lucht verderop in de bui omlaag. Want wat omhoog gaat, moet ook weer omlaag komen. Het evenwicht blijft zo netjes intact.
Zeer zware windstoten
Een temperatuurverschil van meer dan 10 graden tussen de voor- en achterkant van de bui is vaak al goed voor zeer zware windstoten. Windstoten die in de zomer ook flink wat schade kunnen aanrichten. Om die reden is het belangrijk morgenavond goed op te letten.
Het Harmonie-model van het KNMI laat de buien morgenavond rond 22 uur het zuidwesten van het land binnenkomen. Aan de voorzijde worden dan temperaturen van nog 28 of 29 graden verwacht, aan de achterzijde temperaturen van 18 of 19 graden. Een verschil van 10 graden dus, goed voor zeer zware windstoten, zou je denken. En die berekent het model op de buien van dat moment ook. Snelheden tot boven 120 kilometer per uur staan er ingetekend.
Over de Noordzee en het westen
Het bijbehorende onweerscomplex zou weleens vooral over de Noordzee naar het noorden kunnen trekken, met een tentakel ook over het westen van het land. Het oosten zou er zo nog buiten kunnen blijven. Het gaat vaak zo op deze manier met het eerste onweer.
Een ander model dat de buien er nu in heeft zitten, is het Duitse model. Dit rekenmodel laat de hoofbuien onze omgeving pas aan het begin van de nacht naar zaterdag bereiken. Dan is de temperatuur aan de voorzijde ongeveer 25 graden, lager dus dan in de berekening van Harmonie. Aan de achterzijde zijn de temperaturen vergelijkbaar. Dat komt op een verschil van 6 of 7 graden uit, en dus duidelijk lagere windstoten van tot rond 60 kilometer per uur.
Het Franse Arome is nog later
Het Franse Arome is nog later en laat de buien pas rond 3 uur ’s nachts het zuidwesten van het land bereiken. Voor de buien uit dan een temperatuur van 23 of 24 graden, erachter 18 of 19 graden. Een verschil van maximaal 6 graden en een windstoot van 70 kilometer per uur.
Wat dat betreft, is het devies voor morgenavond dus duidelijk. Hoe eerder de buien komen, hoe zwaarder de windstoten kunnen uitpakken. En dat is op de radar makkelijk te volgen.
