Waterpeil in de rivieren stijgt weer
Reinout van den BornDe Rijn is sinds het voorjaar een rustige rivier. Delen van nevengeulen liggen al enige tijd droog en het water van de Rijn stroomt kalm. Het waterpeil is de afgelopen dagen wel langzaam wat gestegen. En er komt meer water aan, vanuit de Alpen. We kijken wat er op ons af komt én naar het nieuwste onderdeel van Ruimte voor de Rivier.
Door Grieta Spannenburg
Door het wat wisselvallige weer van de afgelopen twee weken in ons land én in de landen rondom ons, zijn de waterpeilen in onze grote rivieren iets gestegen. Op veel plekken met 20 tot 40 centimeter. We zitten nu nog maar een klein beetje onder normaal of zelfs rond normaal, waar we lange tijd erg laag water hadden.
Vorig jaar wild water in de Rijn
Vorig jaar was nog zo’n nat jaar (weet u nog?) en dat leidde tot hoge waterstanden in de Rijn en IJssel. Zowel in het voorjaar als in de zomer. De golven waren geregeld hoog en het water stroomde echt hard. Met de kano de Neder-Rijn oversteken was, voor mij als beginnende kajakker, best spannend. Het was heel hard peddelen pal tegen de stroming in, en toch achteruit varen. En zo koerste je langzaam naar de overkant. Ook het jaar ervoor waren waterniveau en stroomsnelheid hoog. En wat te denken van juli 2021? In de periode van 12 tot en met 15 juli veroorzaakte een stilliggend neerslaggebied noodweer in Zuid-Limburg, delen van België en het Duitse Ahrdal. Het waren hele zware overstromingen en er vielen in Duitsland en België vele doden. De rest van de julimaand kolkte ontstellend veel Rijn- en Maaswater door ons land. De stroming was gigantisch. Er golden enige tijd vaarverboden, mede doordat de rivier ontzettend veel rommel meevoerde. Veel struiken, bomen, grote takken en allerhande spul uit de uiterwaarden en van verwoeste plekken dreven in de rivier.
Dit jaar laag en traag water
Hoe anders is het dit jaar. Je kunt in je kano met de stroom mee gaan, maar daar merk je nagenoeg niets van. Het water staat zo laag dat de Neder-Rijn nauwelijks stroomt. Zeker niet genoeg om je lekker met de kano voort te laten stuwen. Het lage water zie je goed terug in de vele brede strandjes tussen de kribben. Je kunt heel gemakkelijk de Neder-Rijn over peddelen. Zodra er vrachtboten passeren voel je juist wel enorme trek vanaf de strandjes. Het relatief weinige water wordt eerst naar de grote boot toegetrokken, om daarna weer als golven terug te keren. Dus ja, ook al stroomt de rivier traag, mede door interactie met de scheepvaart én door de interactie met de kribben, blijft het een gevaarlijke rivier. Het is een dynamisch systeem. De rivier, een levend systeem.
Het waterpeil gaat stijgen
Sinds afgelopen zaterdag tot en met dinsdag 29 juli valt er in de noordelijke Alpen en in zuidelijk Duitsland op veel plekken 60 tot 100 millimeter. Dat is een bijzondere plens, die op enkele plekken tot overstromingen heeft geleid. Geleidelijk komt een deel van dit regenwater in de rivieren terecht. Veelal duurt het 1 of 2 dagen tot dat er een merkbare stijging in de afvoer zit in Basel. Daarna stroomt het water met een snelheid tussen 100 en 300 kilometer per dag onze kant op. Het betekent dat dan na nog eens 2 tot 4 dagen de hoogwaterpiek bij Lobith arriveert.
De piek van de Alpenregen begint dus vanaf woensdag zo’n beetje bij ons te arriveren. We zullen dat zeker gaan merken, net zoals ze het in het bovenstroomse deel van de Rijn gaan merken. Volgens waterpeilen.nl (Externe link??) lijkt de piek op 3 of 4 augustus te passeren, met een verwachte afvoer tussen 1600 en 1900 kubieke meter per seconde. In de 14-daagste pluimverwachting van de afvoer bij Lobith komt Rijkswaterstaat met een piek die op 2 augustus op ruim 2100 kuub per seconde kan liggen. Bij die afvoer krijg je een waterhoogte van ongeveer 9,25 meter boven NAP. Dit gaan we dus echt goed merken. De rivier komt weer veel overtuigender in zijn bedding te liggen.
Robuuste rivieren
We weten dat onze rivieren flexibel en robuust moeten zijn. Aan de ene kant moet er bij lage waterstanden nog zoveel mogelijk scheepvaart mogelijk zijn en mag de watertemperatuur in de zomer niet te hoog oplopen. Aan de andere kant dienen we bij grote afvoeren het water een snelle weg naar zee en IJsselmeer te leveren. En water te bufferen voor drogere tijden. Onze grote rivieren zijn bijna de slagaderen van ons land. Ze pompen. Ze moeten genoeg pompen. Niet te veel. Niet te weinig. Er wordt af en toe ook een kunstmatige pomp bijgeplaatst. Zo voert de tijdelijke pompinstallatie bij Eefde momenteel nog steeds extra water aan naar de Twentekanalen. Een andere actie is om in de Maas waterbesparend te schutten. Verder kan men enigszins spelen met de waterstand van het IJsselmeer en er wordt gekeken naar droogtegevoelige plekken. En wat is er de afgelopen 20 jaar veel gebeurd als het gaat om inrichting van ons rivierenland. Zijtakken, hoogwatergeulen, verlaging van de uiterwaarden.
Ruimte voor de Rivier 2.0
Afgelopen april is het officiële startsein gegeven voor het programma Ruimte voor de Rivier 2.0. Alle overheidslagen én maatschappelijke organisaties werken hierbij samen aan een verdere toekomstbestendigheid van onze grote rivieren. Eén van de huidige grote uitdagingen is om erosie van rivierbodems tegen te gaan. Het rivierbed zakt en daarmee zakt ook de waterstand. Ontgrondingen uit het zomerbed van de rivier moeten daarom worden tegengegaan. Het wordt zaak dat sediment zich weer goed kan verplaatsen in de rivieren. Het uitbaggeren van de hoofdgeul voor de scheepvaart dient zo min mogelijk plaats te vinden. Bovendien wordt er gekeken hoe de waterverdeling bij hoog- en laagwater precies moet zijn. Hoeveel water gaat er bijvoorbeeld naar de IJssel en hoeveel naar de Waal? Er is nog genoeg te doen!
