Hoe hard kan het in Nederland regenen?

Foto boven: Zware regen in Garderen op 31 juli 2002 - Reinout van den Born

Hoe hard kan het eigenlijk regenen in Nederland? Tijdens de zware buien op 28 juli 2014, die grote delen van Arnhem onder water zetten, viel er in totaal 132 millimeter regen, waarvan 76 millimeter in één uur tijd. Het KNMI meldt op zijn site dat dit dicht bij de recordintensiteit van 79 millimeter in één uur kwam, gemeten op 28 juni 2011 in Herwijnen.

Deze meting werd gedaan op een van de automatische weerstations van het KNMI. De meeste buien in Nederland worden echter niet door deze weerstations geregistreerd, dus het is zeker dat die 79 millimeter in Herwijnen niet het absolute record is van de neerslagintensiteit die Nederland kan bereiken.

Records wereldwijd

Wereldwijd gezien is het record voor regenval in 1 minuut 38 millimeter, gemeten in Barot op het eiland Guadeloupe. In Nederland valt deze hoeveelheid regen normaal gesproken in een halve maand. In Holt, Missouri, VS, viel er in één uur tijd 305 millimeter regen, wat neerkomt op ruim 5 millimeter per minuut. Het record voor neerslag in 24 uur staat op naam van Foc-Foc op Réunion met 1825 millimeter.

Regenval in Nederland

Het is moeilijk om het precieze record voor Nederland te bepalen omdat er lang niet overal gemeten wordt. Uit mijn eigen ervaring als weerenthousiasteling (sinds 1976, toen een zware storm mijn interesse wekte), is er slechts één situatie geweest die mogelijk de maximale neerslag in Nederland illustreert. Dit was de bui op woensdagmiddag 31 juli 2002 over Garderen (Veluwe), die het dorp in 20 minuten tijd volledig onder water zette.

Op de weerkaarten lag er een lagedrukgebied boven het noordwesten van Frankrijk, met in Nederland hoog in de atmosfeer een zuidoostelijke wind. Aan de grond was er een vlak lagedrukgebied. In het noorden van Nederland was de lucht warm, terwijl in het zuiden koelere lucht aanwezig was.

foto5 — De aflopende Putterweg in Garderen is op 31 juli 2002 in een kolkende rivier veranderd - Reinout van den Born

Omdat een geplande afspraak niet doorging, besloot ik naar Garderen te rijden, in de hoop een bui te zien ontstaan. Het bleek een goede keuze te zijn. In Garderen was het warm (29 graden) en het grootste deel van de dag zonnig. Aan het einde van de middag, toen ik bij mijn ouders nog wat mee at, begon er ineens een snel groeiende stapelwolk te ontstaan boven de warme stuifzanden ten zuidoosten van het dorp.

Megawolk

Binnen een kwartier groeide deze stapelwolk uit tot een machtige cumulonimbus, die onweer veroorzaakte terwijl hij dichterbij kwam. Rond half zes werd het donker aan de zuidkant van het dorp. De eerste druppels vielen, maar al snel brak het noodweer los. De regenintensiteit nam enorm toe en de oprit en weg voor het huis werden overstroomd.

Garderen ligt op een heuvel, met de wegen die als een spinnenweb naar alle kanten omlaag lopen. In het centrum van het dorp, waar vroeger een meertje was, verzamelt zich het regenwater tijdens zware buien, wat tot wateroverlast leidt. Op 31 juli 2002 liep de dorpskom weer onder water. De intensiteit van de regen nam verder toe en op het hoogtepunt was de overkant van de straat niet meer zichtbaar. Fietsers raakten in paniek en werden naar binnen geroepen.

Overdonderend

Het geluid van de regen was overdonderend. Mijn vader, die zelden verbaasd is, riep dat hij dit nog nooit had meegemaakt. Felle bliksems en enkele branden in het dorp vergezelden de bui. Ongeveer 5 minuten later nam de intensiteit van de regen af, maar het beeld was uniek. De weg was over de hele breedte gevuld met een snel stromende waterstroom en ook de tuin achter het huis van mijn ouders stond onder water. In de serre kwam zelfs water naar binnen.

Op diverse plaatsen in het dorp liepen kelders onder. In de dorpskom stond wel een meter water, en ook de omliggende wegen stonden blank door het overstromende water.

Geen regenmeter

Helaas hadden we tijdens het noodweer geen regenmeter, maar wel een emmer die middenin de tuin stond. Uit de maten en de waterinhoud na de bui konden we berekenen dat er ongeveer 80 millimeter regen was gevallen, waarvan het overgrote deel (ongeveer 75 millimeter) in slechts een kwartier tijd. Dat komt neer op een gemiddelde van ongeveer 5 millimeter per minuut. Op het hoogtepunt is het waarschijnlijk nog harder gegaan.

In de afgelopen 22 jaar heb ik het nooit meer zo hard zien regenen als toen, ook niet tijdens de 132 millimeter in Arnhem op 28 juli 2014 of de 165 millimeter in Marbella, vele jaren geleden. Ook mijn vader moest bekennen dat het in 2002 in Garderen nog veel harder had geregend.