De bliksem die naar de ruimte schiet: de Gigantic Jet
Reinout van den BornEén van de astronauten van International Space Station slaagde er donderdag in prachtige foto’s te maken van een zeer zeldzaam type bliksem. Het gaat niet vanuit de wolk omlaag richting de aarde, maar omhoog naar de ruimte.
We kennen het allemaal: tijdens een zomerse onweersbui knalt er plotseling een felle bliksem uit de onweerswolk omlaag, gevolgd door het geluid van de donder. Hoe vaak we dat ook hebben gezien, het blijft spectaculair. Zeker als het nacht is en donker.
Wat astronaut Nichole Rhea Ayers gisteren op de foto kreeg was nog veel spectaculairder en zeldzamer. Ze fotografeerde een bijzonder type bliksem dat niet naar beneden, maar juist omhoog schoot, recht de ruimte in. Het bleek één van de meest mysterieuze natuurverschijnselen te zijn die onze planeet kent: de Gigantic Jet.
Wat is een Gigantic Jet?
Maar wat is het precies? Stel je een enorme onweerswolk voor. Zo’n torenhoge wolk, vele kilometers dik en gevuld met elektrische spanning. Normaal gesproken knalt de bliksem naar beneden, richting de aarde. Maar heel soms, tijdens uitzonderlijk krachtige onweersbuien, gebeurt er iets bijzonders. De wolk schiet zijn elektrische lading niet alleen naar de grond, maar ineens ook omhoog. Dwars door de luchtlagen heen, richting de rand van de ruimte.
Wat je dan ziet, is een gigantische, blauw-paarse lichtflits die zich als een soort omgekeerde wortelstructuur omhoog vertakt. Dit fenomeen noemen we de Gigantic Jet, letterlijk vertaald: de gigantische straal.
Hoe ontstaat dit?
De exacte wetenschap achter de Gigantic Jet is nog niet helemaal ontrafeld, maar we weten al aardig wat. In een onweerswolk bouwen positieve en negatieve ladingen zich op. Normaal vindt die lading via bliksem een weg naar de aarde. Maar soms zijn de omstandigheden anders: bijvoorbeeld als de lucht onder de wolk relatief stabiel is, of als er zoveel lading in de wolk zit dat die letterlijk ‘overloopt’. Dan zoekt de elektriciteit een andere uitweg en vindt die, omhoog!
De Gigantic Jet schiet dan vanuit de top van de wolk, vaak op wel 16 kilometer hoogte, door naar de bovenste lagen van de atmosfeer: de mesosfeer en zelfs de ionosfeer, die zich op 70 tot 90 kilometer hoogte bevinden. Dat is het gebied waar de lichtende nachtwolken hangen.
Een zeldzaam spektakel
Gigantic Jets zijn zeldzaam. Ze worden vooral gezien boven tropische oceanen, bijvoorbeeld in de buurt van krachtige onweersbuien of orkanen. Vliegtuigpiloten maken er wel vaker melding van, maar het is buitengewoon moeilijk om ze op de foto te krijgen. En dat is de astronaut van NASA donderdag dus wel gelukt. En hoe. Het is werkelijk een prachtige foto.
Als het gebeurt, is het dan ook een spectaculair gezicht. In heldere nachten zie je een blauwachtige lichtstraal die als een omgekeerde bliksemschicht naar de sterren lijkt te reiken. Een flits, die een fractie van een seconde duurt. En dan is het alweer voorbij.
De hemel vol geheimen
Wat dit natuurverschijnsel extra bijzonder maakt, is dat er in de lucht ook nu nog altijd fenomenen zijn die we niet goed kunnen verklaren. We zien ze wel, maar weten niet precies wat er gebeurt. Van gewone bliksem tot sprites, blue jets en nu dus ook de indrukwekkende gigantic jets: de hemel herbergt nog vele verrassingen. Mooi dat we er nu een prachtige foto van hebben.
