Onderzoeken over stilvallen AMOC spreken elkaar tegen

Foto boven: De Warme Golfstroom, zoals hij langs de kust van de VS naar het noorden stroomt - Terra Modis / NASA

Binnen 20 of 30 jaar kan het al zover zijn. De AMOC, de Atlantische Meridionale Overturning Circulatie (waarvan de Warme Golfstroom deel uitmaakt), ligt dan stil en het klimaat op aarde wordt een prooi van grootschalige en snelle veranderingen.

Advertentie

Het was één van de hoofdpunten van een paper, geschreven door een groep wetenschappers onder leiding van de gezaghebbende Amerikaanse klimaatdeskundige James Hansen. Eerder deze week schreven we er ook op Weerverteller.nl over.

De Warme Golfstroom, zoals hij langs de kust van de VS naar het noorden stroomt - Terra Modis / NASA

Een nieuw onderzoek

Gisteren kwam een nieuw onderzoek in het nieuws, uitgevoerd door een groep Britse wetenschappers. Zij stellen nu dat de AMOC, het systeem van zeestromingen dat warm zeewater van de evenaar via de Atlantische Oceaan naar de Noordpool transporteert en er koud water voor in de plaats terugstuurt, deze eeuw niet stilvalt. Maar wel met tussen 20 en 81 procent minder sterk kan worden. Dat alleen al is een zeer behoorlijke marge.

Het leidt geen twijfel dat twee elkaar tegensprekende publicaties, binnen slechts enkele weken tijd, niet meehelpen om het probleem duidelijk over het voetlicht te brengen. Zeker als ze niet binnen die context worden geplaatst. Aan de reacties van de voor de nieuwe publicatie geconsulteerde Nederlandse klimaatwetenschappers was ook te merken dat ze niet precies wisten wat ze met het nieuwe onderzoek aan moesten.

Eerste melding al in de jaren zestig

De eerste melding van het mogelijk stilvallen van de AMOC dateert al van de jaren zestig van de vorige eeuw. Veel onderzoekers en onderzoeksgroepen hebben zich vanaf dat moment op het intensief onderzoeken van de AMOC gestort. Terwijl ze daarmee bezig waren, werd steeds duidelijker hoe ingewikkeld dit systeem van zeestromingen eigenlijk is. En ook dat er nog zoveel is wat we er niet van afweten. Ook werd pijnlijk duidelijk dat we (nog steeds) niet voldoende metingen hebben om te kunnen bepalen hoe het systeem zich precies gedraagt.

Advertentie

In de regen aan publicaties over de AMOC die we sinds de eerste melding over het mogelijk stilvallen ervan hebben gezien, is het beeld van de toekomstige ontwikkelingen nogal eens gekanteld. Eerst bewoog het naar stilvallen op termijn, resulterend in de speelfilm ‘The Day After Tomorrow’ die in mei 2004 uitkwam en klimaatverandering op de kaart zette.

De rust keerde wat terug

De publicaties uit de jaren daarna bewogen weer weg van de optie van het stilvallen van de AMOC, met als belangrijkste reden dat de Groenlandse ijskap niet over voldoende smeltwater zou beschikken om dat nog te kunnen laten gebeuren. De rust keerde hierop wat terug.

Vorig jaar waren er ineens weer de berichten dat het toch wel kon, die internationaal veel aandacht trokken. Er waren zelfs onderzoekers die zeiden dat het (in zeer extreme gevallen) al vanaf dit jaar zover kon zijn. Ze borduren hiermee voort op de wetenschap van de ‘kantelpunten’, die de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen. Het stilvallen van de AMOC is ook zo’n kantelpunt. Het is moeilijk om er terecht te komen, maar als je er eenmaal voorbij bent, is het vroegere evenwicht dusdanig verstoord dat je eigenlijk niet meer uit de nieuwe situatie wegkomt.

‘Kantelpunt’ is een sterke metafoor

De metafoor van het kantelpunt is in de klimaatcommunicatie erg sterk, de onderbouwing ervan bij de AMOC nog niet waterdicht, zo blijkt uit de tegenstrijdige onderzoeksresultaten. Het probleem bij het eventuele stilvallen ervan is dat veel onderzoeksgroepen, die zich met het onderzoek ernaar bezighouden, aangeven dat nog zoveel onbegrepen is. Dat extra onderzoek nodig is om die gaten te kunnen opvullen. En dat we nog veel beter moeten meten om überhaupt te weten hoe de AMOC zich precies gedraagt, hoe sterk hij nu is en of we op dit moment al van een afname kunnen spreken. Dat staat namelijk niet onomstotelijk vast.

Onderzoeksresultaten die elkaar tegenspreken en met daarin marges tussen 20 en 81 procent (voor de eventuele afname van de AMOC in deze eeuw) dragen niet bij aan de duidelijkheid over het onderwerp. Zeker als je voor zoiets drastisch waarschuwt als het passeren van een kantelpunt, waarna de AMOC op termijn zou kunnen stilvallen (met alle gevolgen van dien). Alarmisme is op zijn plaats, maar dan wel goed onderbouwd.

Waarop moeten we ons voorbereiden?

Waarop moeten we ons voorbereiden, is nu de logische vraag? Dat is dus heel moeilijk te zeggen. Er is nog veel meer onderzoek nodig. Pas als de verschillende groepen met ongeveer dezelfde verwachtingen naar buiten komen, weten we beter waaraan we toe zijn.