Het Veluwse watersysteem werkt weer, zelfs bij de Houtbeek

Foto boven: De omgeving van de Houtbeek in Stroe staat onder water - Tycho van den Born

Waar de vele regen van de laatste tijd voor de één slecht nieuws is en steeds weer overlast oplevert, op wat voor manier dan ook, staan anderen te juichen. Tot die laatste groep behoren veel natuurbeheerders. Voor hen is het vele water een onverwacht cadeau.

Veel natuur heeft de laatste jaren enorm geleden, onder meer door het vaak uitblijven van voldoende regen tijdens het groeiseizoen. Dit jaar kan het even niet op met het water. We kennen de noodkreten nog wel: het dalende grondwater, de verdrogende natuur, bossen op de zandgronden die het steeds moeilijker kregen en ga zo maar door. Nu zijn de geluiden over watergebrek even verstomd, doordat we na 8 maanden meer dan ooit hebben.

Blije gezichten

Vooral op de Veluwe zien we bij natuurbeheerders blije gezichten. Hier was de situatie de afgelopen jaren erg lastig. Als een zandige berg steken veel delen van de Veluwe boven de rest van Nederland uit. Het water dat er in de vorm van regen wordt aangevoerd, zakt snel in de bodem weg. En als er dan een tijdje geen aanvulling komt, wordt het gauw droog.

Houtbeek 2 — De Houtbeek bij Stroe - Tycho van den Born

Natuurbeheerders zien de ondergrond van de Veluwe als een waterbel. Dat wat er op de bovenkant valt en inzakt, stroomt ondergronds via allerlei ondoorlatende grondlagen naar de zijkanten en treedt daar weer uit, soms pas na tientallen jaren. Dat gebeurt op plekken aan de randen van de hoge delen waar je de beken en de poelen vindt die door het water van de Veluwe worden gevoed. Die plekken zijn door de jaren heen eigenlijk alleen maar droger geworden. Niet alleen door regengebrek, maar ook door maatregelen om het water af te voeren.

Waterbel bijgevuld

Dit jaar zie je iets bijzonders. Door de enorme regenhoeveelheden van de laatste tijd is de waterbel van de Veluwe weer helemaal bijgevuld. Er is zoveel bijgekomen dat, en zo zegt Maarten Veldhuis van Waterschap Vallei en Veluwe het prachtig op de site van Omroep Gelderland, het overal weer borrelt en stroomt. Zo’n beetje heel het watersysteem, dat met de Veluwe samenhangt en ervan afhangt, is opnieuw tot leven gekomen. Alles stroomt weer, tot de kleinste beken aan toe. De poelen zijn gevuld. Voor liefhebbers van het water is het een genot. Een Walhalla, zoals we dat in vele jaren niet hebben meegemaakt.

Voorbeelden zijn er te over, eigenlijk overal. Mijn eigen vader vertelt graag over de tijd dat hij in Terschuur, niet ver van Amersfoort, opgroeide. Over de Hoevelakense beek, die bijna bij hen door de tuin stroomde. Over de gebieden die er vroeger tweemaal per jaar onder water kwamen, als het water niet snel genoeg kon worden aangevoerd. Ook herinnert hij zich hoe er op tijd van duur maatregelen werden genomen, om het water wel sneller te kunnen afvoeren. Hoe graafmachines in de landerijen verschenen, hoe beken werden rechtgetrokken en hoe sloten werden gegraven. En dat het water daarna weg bleef. Nu mist hij het.

Behoefte aan verandering

Hij is niet de enige. Nu we steeds nadrukkelijker met de gevolgen van klimaatverandering worden geconfronteerd, is er behoefte aan verandering. Aan het terugbrengen van de robuuste natuur, die we vroeger hadden. Die goed tegen de extremen in het weer kon. Een natuur die water vasthoudt, als er te weinig regen valt, maar ook als er teveel is. Twee provincies die er hard aan trekken zijn Drenthe en Gelderland. Niet geheel toevallig zijn dit provincies met hoogteverschillen, waterbellen en beken die het water afvoeren. En provincies die nog over grote stukken natuur beschikken, die er om schreeuwt in de oude staat hersteld te worden.

Houtbeek 3 — De Houtbeek bij Stroe - Tycho van den Born

Een mooi project is in de buurt van Stroe door de gemeente Barneveld, samen met de provincie Gelderland en Staatsbosbeheer uitgevoerd. Met financiële steun van de Europese Unie is een deel van de oude loop van de Houtbeek er hersteld, een beek die in het gebied vanaf de prehistorie een belangrijke rol heeft gespeeld. Ooit was het een smeltbeek, om het water van het smeltende ijs uit de een na laatste ijstijd af te voeren. Later werd het een prominente waterbron voor jagers-verzamelaars in het gebied en de eerste mensen die de regio koloniseerden. Zonder de Houtbeek was het dorp Stroe waarschijnlijk helemaal niet ontstaan.

Houtbeek was helemaal weg

Stroe mag er als dorp dan nog zijn, de Houtbeek is in de loop van de tijd helemaal verdwenen. Watergebrek, de vorming van veen, de oprukkende landbouw in het gebied en zandverstuivingen, alles tezamen was er de oorzaak van dat de beek droogviel. Behalve de oude bedding in het landschap was er lange tijd weinig meer van over.

Inmiddels is een deel van de oude loop terug, even buiten Stroe, vlakbij de Houtbeekweg. Je kunt er vanaf de parkeerplaats aan de Houtbeekweg met een pad naartoe. Een stukje verderop zie je de oude bedding over de heide dan nog een tijdje slingeren. Een bezoekje aan het gebied is nu helemaal bijzonder. Want door de vele regen van de laatste maanden staat het voor een belangrijk deel onder water. Zoals in de tijden van mijn vader. Al is het maar voor even.