Europa is niet het snelst opwarmende continent op aarde
Reinout van den BornKlimaatverandering in Europa verloopt in een hoog tempo, we schreven daarover eerder al op deze site. Het Europese klimaatinstituut Copernicus claimde in zijn meest recente rapport over de staat van het klimaat op ons continent zelfs dat Europa het snelst opwarmende continent op aarde is. Maar is dat echt wel zo?
Het jaar 2024 was in Europa het warmste jaar sinds het begin van de moderne metingen. Overigens was dat wereldwijd en in Nederland ook zo.
Europa warmt daarbij volgens Copernicus twee keer zo snel op als het mondiale gemiddelde. Hierbij moet aangetekend worden dat 70 procent van de aarde uit zeeën bestaat en dat de opwarming van de continenten stukken sneller verloopt dan de opwarming boven de zeegebieden. De opwarming van vrijwel alle continenten ligt zo (flink) boven het mondiale gemiddelde, waarbij het zo is dat het op het noordelijk halfrond, dat de meeste continenten herbergt, harder gaat dan op het zuidelijk halfrond, waar de meeste zeeën liggen.
Poolgebied en oceaan speelden en rol
Kijk je specifiek naar Europa, dan krijgen we op ons continent een flink deel van de opwarming in het poolgebied mee. Daar lopen de temperaturen sneller op. Ook speelde de oceaan vorig jaar een grote rol. Het zeewater van de Atlantische Oceaan was een groot deel van het jaar recordwarm en die warmere lucht komt met overheersend zuidwestelijke winden ook boven ons continent terecht. En heeft invloed op de temperaturen zoals die worden gemeten.
Relativerende noot
Een relativerende noot past hierbij wel. Dat het warmer wordt op aarde, met als gevolg die toenemende extremen in het weer, weten we al lange tijd. De weersontwikkeling in 2024 in Europa past perfect in dat beeld en in die zin biedt het rapport weinig nieuws.
Maar het is ook zo dat we op een continent leven waarop de weersextremen nog relatief klein zijn, zeker als je die met de extremen vergelijkt zoals die op andere continenten voorkomen. Te denken valt aan Noord-Amerika met zijn tornado’s, extreme warmte en droogte, orkanen en winteruitbraken. Ook Azië, en zeker de delen die er aan zee liggen, krijgen hun deel aan extremen mee. Ook in de vorm van hitte, zware buien, droogte, overstromingen en tyfoons.
Dempende invloed
En dan hebben we het over Afrika nog niet eens gehad, niet over Zuid-Amerika en ook niet over Australië. Allemaal gebieden die regelmatig vanwege extreem weer in het nieuws zijn. Vaker waarschijnlijk dan ons eigen, Europese continent, waar de oceaan ook nog altijd een dempende invloed op de extremen heeft. En dat gedurende een groot deel van het jaar.
Een set aan kaartjes, zoals die door de aan de Engelse universiteit van Reading verbonden klimaatwetenschapper Ed Hawkins zijn gemaakt, laten dit alles mooi zien.
Opwarming sinds pre-industriële tijdperk
Het eerste kaartje toont de op aarde tot nu toe sinds het pre-industriële tijdperk opgetreden opwarming. Wat meteen opvalt, is hoe de continenten inderdaad veel sneller opwarmen dan de zeeën. Het tweede opvallende is dat het op het noordelijk halfrond, waar zich de meeste continenten bevinden, een stuk sneller gaat dan op het zuidelijk halfrond, dat de meeste zeeën herbergt. En een derde opvallend punt is dat Europa zeker niet de koploper is.
Ten zuiden van Groenland bevindt zich het enige punt op aarde waar de temperaturen iets zijn gedaald. Dit wordt door sommigen gekoppeld aan de mogelijk al opgetreden afname in de kracht van de AMOC, het systeem van zeestromingen in de oceanen dat zo’n grote rol speelt in de warmtehuishouding op aarde. Verder valt op hoe grote delen van het noordelijk halfrond al op een opwarming van meer dan de in het klimaatakkoord van Parijs afgesproken 2 graden zitten.
Het tempo van de opwarming
Het tweede kaartje laat voor elk punt op aarde het tempo van de opwarming zien, relatief ten opzichte van het gemiddelde. Op dit kaartje is nog beter te zien hoe het op de oceanen langzamer gaat en op de continenten sneller. En ook hier valt op hoeveel sneller de klimaatverandering op het noordelijk halfrond verloopt. Maar ook op dit kaartje is duidelijk te zien hoe Europa niet de koploper is; op andere plaatsen gaat het nog sneller.
Het derde kaartje laat het daadwerkelijke verschil in opwarming in graden zien van de diverse plaatsen op aarde, ten opzichte van het gemiddelde. Dan blijkt dat we in Europa op een tempo van 0,5 tot 1,0 graden extra zitten vergeleken met het wereldwijde gemiddelde sinds het pre-industriële tijdperk. Grote gebieden in Rusland, het noordpoolgebied en het noorden van Canada hebben in die periode een nog grotere opwarming meegemaakt.
Europa niet het snelst opwarmende continent
Al met al kunnen we wel stellen dat Europa niet het snelst opwarmende continent op aarde is. Dat zou ook niet logisch zijn, gezien zijn westelijke ligging, dichtbij de Atlantische Oceaan. Zo warm als het zeewater daarvan ook is, toch heeft de oceaan wel degelijk een dempende invloed op het tempo waarin Europa opwarmt. Gezien de overheersend zuidwestelijke winden die in ons deel van de wereld waaien, is dat ook niet meer dan logisch.
Het kan natuurlijk wel zo zijn dat als je Azië als geheel neemt, dit continent door het wat minder snel opwarmende zuidelijke deel, als geheel gemiddeld toch net iets onder Europa terechtkomt, dat veel kleiner is. En ondanks het feit dat erg grote delen van Azië juist veel sneller zijn opgewarmd dan Europa. Maar de stelling dat Europa hiermee het snelst opwarmende continent op aarde is, doet geen recht aan wat zich in werkelijkheid afspeelt.
