Als de dooi inviel, wisten we wat kwam: opdooi en modder

Foto boven: Opdooi in Nijkerk, na de winter van 1947 - J.G. Noske (Anefo)

De winter is weg, gisteren werd het in Woensdrecht 19,3 graden. Nooit eerder was het in de recente geschiedenis zo vroeg zo warm. Vroeger zou invallende dooi na een vorstperiode opdooi beteken. Tegenwoordig kennen we het fenomeen niet meer.

Advertentie

Toen ik eerder deze week, toen het nog koud was, door het beekdal bij Rozendaal liep, was één van de zandpaden die er in de zon lagen behoorlijk modderig. Scholieren die er, komend vanaf de dichtbijgelegen scholengemeenschap, overheen fietsten, hadden er last van.

Opdooi in Nijkerk, na de winter van 1947 - J.G. Noske (Anefo)

Ik herken het fenomeen: opdooi

Ik herkende het fenomeen: opdooi. Opdooi is dat een weg of pad week en modderig wordt, doordat het water in de grond er niet naar onder kan ontsnappen. Oorzaak daarvan is de vorst die in de grond zit en het water tegenhoudt. Er zat dus zowaar vorst in de grond.

Afkomstig vanuit het dorpje Garderen op de Veluwe, dat door bossen omringd ligt, heb ik vroeger vaal periodes van opdooi meegemaakt. Voor de bevolking van Garderen deden die ertoe. We moesten vaak door het bos, aar andere plaatsen. En er woonden ook mensen.

Wegen en fietspaden veranderden in modderbanen

Na een lange periode van vorst gebeurde het steevast. soms gedurende langere tijd. De zandwegen en fietspaden (toen waren er nog geen asfaltpaden) veranderden in modderbanen, zeker als er ook regelmatig regen viel. Er waren speciale borden voor. Ze stonden aan het begin van iedere zandweg en meldden niets anders dan droogjes: ‘opdooi’.

Advertentie

Als we het bord zagen, wisten we wat ons te wachten stond. Op weg, op de fiets naar school in Ermelo en door het bos over het lemen fietspad hield ons dat niet tegen. We gingen toch. Het was zwaarder dan anders om over het modderige pad te rijden, maar we kwamen er wel.

Over een drukke weg

Het alternatief was de route over Speuld of over Putten. Daar hadden we niet altijd zin in. Je reed dan over een drukke weg, tussen het verkeer. En het was ook nog eens om. Het binnendoortje over Sonneheerdt bij Ermelo lieten we meestal wel achterwege.

Met de auto over de modderwegen was een uitdaging, maar werd ook gedaan. De diepe sporen, die je op de zandwegen zag, waren er de stille getuigen van. Soms moest je wel.

Over een modderige zandweg

Ik herinner me nog hoe we als drie jonge broertjes met mijn moeder in de auto tijdens een periode van opdooi naar iemand in het buitengebied van Garderen moesten, in het bos. Over de modderige zandweg dus. Mijn moeder, die toch al niet van autorijden hield, vond het niks. Maar laveerde toch over de modderige weg naar de eindbestemming toe.

Op de terugweg was er op de achterbank enige onrust, en dus moest ze even omkijken. Daarbij verloor ze op de modderige weg de macht over het stuur en kwam de auto in de berm op een daar liggende stapel gezaagde bomen terecht. Die liep geleidelijk op, zodat de auto er bovenop eindigde. Niks ernstigs, geen eens grote schade, maar we moesten wel naar huis lopen. Over die blubberweg. Mijn vader heeft de auto later op de dag weer opgehaald.

Het kon best lang duren

Opdooi kon best lang duren en werd vervelend als het toch weer zo koud was dat het bovenlaagje bevroor. Soms was dat maar zo weinig dat je er doorheen zakte. Na de opdooi moest Staatsbosbeheer met trekkers op pad om de wegen weer glad te maken.

Dat de vorst na een winter soms lang in de grond bleef zitten, bleek in 1979. Nog in mei of juni van dat jaar vond ik onder een bladerhoop in de tuin een beetje sneeuw, als laatste getuige van een monumentale winter, die al lang voorbij was. Bij het graven van een gat op een schaduwplek in de tuin kwamen we rond diezelfde tijd nog bevroren ondergrond tegen.

Stille getuige van een winter die ooit was

Nu echte vorstperiodes niet meer voorkomen, behoort ook de opdooi van toen tot het verleden. De meeste mensen kennen het niet meer en moeten opzoeken wat het betekent. Toch zag ik het de afgelopen week nog een beetje. Als stille getuige van een winter die ooit was.