Wat was de oorzaak van megabeving bij Rusland?
Reinout van den BornWat was de oorzaak van de zeer zware aardbeving, die zich de afgelopen nacht op zo’n 136 kilometer uit de kust van de Russische stad Petropavlovsk-Kamchatsky heeft voorgedaan?
De aardbeving met een kracht 8,8 veroorzaakte een tsunami, die in sommige gebieden langs het Russische schiereiland Kamtsjatka een hoogte van 3 tot 4 meter bereikte. Niet alleen daar, maar ook in bijvoorbeeld Japan, Hawaï, Alaska en aan de Amerikaanse westkust waren tsunamiwaarschuwingen van kracht. In Rusland vielen door de hoge golven gewonden.
Ring of Fire
De aardbeving speelde zich in de zogenoemnde ‘Ring of Fire’ af, een langgerekte zone in Azië die tektonisch zeer actief is. De zeebeving, met dus een kracht 8,8, was de zwaarste in het gebied sinds 1952. De aardbeving speelde zich af om 01.24 uur (Nederlandse tijd).
Het ging om een zogenoemde megathrust-aardbeving, een extreem zware aardbeving die zich in een subductiezone voordoet. Dat is de plaats waar de ene aardplaat onder een andere duikt. In dit geval was het een trog, die onderzees langs de Koerilen naar Kamtsjatka loopt, die voor het spektakel verantwoordelijk is. In deze trog duikt de Pacifische plaat onder de Okhotsk-microplaat. Dat gebeurt met een snelheid van 7,5 centimeter per jaar.
Er bouwt zich een enorme spanning op
Door die beweging bouwt zich op de lijn waar de twee platen bij elkaar komen in de loop van de tijd een enorme spanning op. Uiteindelijk wordt die spanning teveel en komt het tot een plotseling opschuiving. Hierbij wordt een deel van de bovenliggende plaat langs het breukvlak waar de twee platen bij elkaar komen naar boven geduwd.
Zo’n opschuiving resulteert in een massale verplaatsing van de zeebodem, feitelijk in één kap. Niet alleen heeft hierbij de zeer zware aardbeving plaats, ook wordt op deze manier de Tsunami in gang gezet, die zich vervolgens naar alle kanten toe verplaatst.
De plaat komt ineens even los
Feitelijk komt het erop neer dat de Pacifische plaat, die onder de Okhotsk-microplaat klem zit, ineens even loskomt een stuk opschuift. Dit zijn de processen die op aarde de zwaarste aardbevingen opleveren en die langs de ‘Ring of Fire’ in Azië relatief vaak optreden. Het lastige van deze gebeurtenissen is dat ze zich niet van tevoren aankondigen. Ineens is het zover en word je met de gevolgen ervan geconfronteerd. Zoals in de afgelopen nacht ook gebeurde.
Gelukkig ligt Nederland in een gebied dat tektonisch veel minder actief is. Toch zijn we er ook hier niet helemaal vrij van. Veel mensen herinneren zich de aardbeving nog wel die zich op 13 april 1992 in de buurt van Roermond afspeelde. Die had een kracht van 5,8, was in grote delen van Nederland te voelen en leverde in Limburg aanzienlijke schade op. Op 20 november 1932 was er bij Uden een aardbeving met een kracht van 5,0 en bijvoorbeeld op 8 september 2011 in de buurt van Gennep en Goch (D) nog één met een kracht van 4,5.
Zwaarste bevingen in het zuidoosten, grootste schade in Groningen
Komen de zwaarste aardbevingen in Nederland over het algemeen in het zuidoosten van het land voor, de meeste aardbevingen worden in het noordoosten gemeten, in het gebied van de gasbel van Slochteren. Daar is zoveel gas uit de grond weggepompt dat zich in de bodem allerlei verschuivingen voordoen die aan het aardoppervlak als aardbevingen voelbaar zijn. Individueel zijn die aardbevingen over het algemeen niet echt zwaar, maar bij elkaar opgeteld hebben ze in een flink gebied in Groningen grote schade aangericht en onder de bevolking veel stress en overlast veroorzaakt. De afwikkeling van die schade is nog altijd in volle gang.
