Was het weer een oorzaak van de Spaanse stroomstoring?
Reinout van den BornSpanje, Portugal en ook even een deel van Zuid-Frankrijk werden gisteren door een enorme stroomstoring getroffen. Vooral in Spanje en Portugal kwam het openbare leven even helemaal tot stilstand. Lange tijd werd naar het weer als mogelijke oorzaak gewezen.
Het eerste vermoeden dat het weer een rol kon hebben gespeeld bij de totstandkoming van de stroomstoring, kwam in de loop van de middag vanuit Portugal en ging daarna heel de wereld over. Het fenomeen waarop werd gewezen, dat van ‘opgewekte atmosferische vibratie’ is erg complex, maar bestaat echt.
Meerdere theoriëen
Nu de stroomvoorziening in de getroffen Europese landen grotendeels is hersteld, circuleren meerdere theorieën over de oorzaak van deze historische stroomstoring. Werd aanvankelijk nog vermeden om te speculeren over eventuele sabotage of cyberaanvallen, intussen wijzen technische experts wel op een ‘sterke oscillatie’ in het Europese elektriciteitsnet.
Het was de Portugese netbeheerder REN die maandagmiddag suggereerde dat een meteorologisch verschijnsel mogelijk aan de basis lag van de storing: de eerdergenoemde ‘opgewekte atmosferische vibratie’. Later op de dag bracht de Spaanse krant El País naar buiten dat deze theorie door REN zelf ook alweer was ontkracht.
Niet logisch
José Miguel Viñas, natuurkundige en meteoroloog bij het Spaanse weerbedrijf Meteored, zegt: ‘Het is niet logisch om een meteorologisch of geomagnetisch verschijnsel als oorzaak te zien. Tijdens een hittegolf zonder wind kan de vraag naar elektriciteit stijgen, waardoor black-outs ontstaan, maar in dit geval was er geen extreme hitte en ook geen geomagnetische storm. Alles blijft voorlopig speculatief.’
De meteorologische verklaring van het fenomeen draaide om een samenspel van specifieke weersomstandigheden en kwetsbaarheden in de elektriciteitsstructuur. De gedachte was dat de trillingen van de atmosfeer precies op de natuurlijke resonantiefrequentie van hoogspanningskabels konden zijn afgestemd. In extreme gevallen kan dit tot breuken leiden, kabelstoringen of, zoals nu, grootschalige uitval van elektriciteit.
Het coronaverschijnsel en het weer
De eerste analyses wijzen op problemen met hoogspanningslijnen die dicht tegen hun ‘coronadrempel’ aan zaten. Hierbij wordt de elektrische veldsterkte rond een kabel zo hoog dat de omringende lucht erdoor wordt geïoniseerd. Dit kan leiden tot het zogeheten corona-effect, zichtbaar als vonken, en kan uiteindelijk storingen veroorzaken die zich door het netwerk verspreiden.
Drie factoren spelen hier een rol:
Het ontwerp van de kabels:
De vorm, diameter en de staat van het oppervlak van de kabels (glad, ruw of verouderd) beïnvloeden de sterkte van het elektrische veld.
De weersomstandigheden:
Luchtvochtigheid, luchtdruk en vervuiling, zoals zeezout of stof, verhogen de kans op luchtionisatie en dus op het optreden van het corona-effect.
De spanning op de lijnen:
Hoe hoger de spanning, hoe sterker het elektrische veld rond de lijnen en dus ook de kans op corona.
Voorlopige conclusie
Hoewel de exacte oorzaak van de massale stroomuitval rond 12:33 op maandag uur nog wordt onderzocht, lijkt het aandeel van de meteorologie voorlopig beperkt. Toch benadrukken experts dat er meerdere factoren samen kunnen zijn gekomen.
De stroomstoring verstoorde onder meer het treinverkeer, liet veel mensen vastzitten in liften en dwong ziekenhuizen om over te schakelen op noodstroom. Behalve Spanje en Portugal werden ook Andorra, Frankrijk, Duitsland en Italië getroffen.
