Kanttekeningen bij alarmerend klimaatrapport Copernicus
Reinout van den BornEuropa is het snelst opwarmende continent. Verder was er vorig jaar een groot verschil tussen het natte westen en het hete en droge oosten van ons werelddeel.
Dat staat te lezen in de Europese staat van het klimaat 2024, het nieuwste rapport van het Europese klimaatinstituut Copernicus en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), dat recent is verschenen. Het is vandaag uitgebreid in het nieuws.
Het was opnieuw het warmste jaar
Het jaar 2024 was in Europa het warmste jaar sinds het begin van de moderne metingen. Overigens was dat wereldwijd en in Nederland ook zo.
Europa warmt daarbij twee keer zo snel op als het mondiale gemiddelde. Hierbij moet aangetekend worden dat 70 procent van de aarde uit zeeën bestaat en dat de opwarming van de continenten stukken sneller verloopt dan de opwarming boven de zeegebieden. De opwarming van vrijwel alle continenten ligt zo (flink) boven het mondiale gemiddelde, waarbij het in het algemeen zo is dat het op het noordelijk halfrond, dat de meeste continenten herbergt, harder gaat dan op het zuidelijk halfrond, waar de meeste zeeën liggen.
Poolgebied en oceaan speelden en rol
Kijk je specifiek naar Europa, dan krijgen we op ons continent een flink deel van de opwarming in het poolgebied mee. Daar lopen de temperaturen sneller op. Ook speelde de oceaan vorig jaar een grote rol. Het zeewater van de Atlantische Oceaan was een groot deel van het jaar recordwarm. En die warmte kwam met de overheersend zuidwestelijke wind boven het Europese continent terecht. Was het in het westen en noorden, waar vochtige lucht het weer domineerde, daarbij erg nat, in het zuiden, zuidoosten en oosten van Europa kwam de met de zuidwestenwind aangevoerde lucht uit de Sahara en was vaak heet en droog.
In de natte gebieden bracht de overvloedige regenval nu en dan wateroverlast. Veel rivieren traden daarbij even buiten hun oevers. In de hete en droge gebieden waren het juist hittestress, hittegolven, tropennachten en bosbranden die veel overlast veroorzaakten.
Wateroverlast in landen rond Middellandse Zee
In het najaar trokken met uiterste vochtige lucht gevulde lagedrukgebieden de aandacht. Ze brachten in Centraal-Europa, maar ook in de kustgebieden van een aantal landen rond de Middellandse Zee ernstige wateroverlast. De overstromingsramp in de centrale delen van Europa in september en de overstromingen rond Valencia in oktober liggen daarbij het verst in het geheugen. Maar er waren meer gebieden in Spanje, Italië en in het zuidoosten van Europa die met noodweer te kampen hadden, steeds veroorzaakt door het toen recordwarme zeewater van de Middellandse Zee dat op dat moment erg veel vocht in de lucht bracht.
In totaal tussen 400.000 en 500.000 mensen kregen met de uitwassen van noodweer te maken, enkele honderden mensen kwamen erbij om het leven. Het weer liet opnieuw zijn extremen zien, extremen die meegroeien met het geleidelijk oplopen van de temperaturen op aarde.
Relativerende noot
Een relativerende noot past echter ook. Dat het warmer wordt op aarde, met als gevolg die toenemende extremen in het weer, weten we al lange tijd. De weersontwikkeling in 2024 in Europa past perfect in dat beeld en in die zin biedt het rapport weinig nieuws.
Verder is het zo dat we op een continent leven waarop de weersextremen nog relatief klein zijn, zeker als je die met de extremen vergelijkt zoals die op andere continenten voorkomen. Te denken valt aan Noord-Amerika met zijn tornado’s, extreme warmte en droogte, orkanen en winteruitbraken. Ook Azië, en zeker de delen die er aan zee liggen, krijgen hun deel aan extremen mee. Ook in de vorm van hitte, zware buien, droogte, overstromingen en tyfoons.
Dempende invloed
En dan hebben we het over Afrika nog niet eens gehad, niet over Zuid-Amerika en ook niet over Australië. Allemaal gebieden die regelmatig vanwege extreem weer in het nieuws zijn. Vaker waarschijnlijk dan ons eigen, Europese continent, waar de oceaan ook nog altijd een dempende invloed op de extremen heeft. En dat gedurende een groot deel van het jaar.
Klimaatverandering is één van de grootste problemen en uitdagingen van de moderne tijd en schreeuwt erom zo snel mogelijk te worden opgelost. In de berichtgeving erover is de drang om te bewijzen hoe erg het is nog altijd groot. Je kunt de stelling neerleggen dat het probleem inmiddels uit en te na bewezen is. En dat het de moeite loont de focus te verleggen naar de manieren om ermee om te gaan, het op te lossen en een uitweg te bieden.
Een uitweg bieden
Veel feiten spreken voor zich. De ronkende en alarmerende toon die in veel rapporten over klimaatverandering wordt aangeslagen, voegt daaraan weinig meer toe. Het is die toon die mensen alleen maar moedeloos maakt. En als je moedeloos bent, vergaat je de lust tot actie.
Heldere stippen aan de horizon, waar we naartoe kunnen bewegen, helpen meer. Wel blijven meten dus, om te weten waar we staan. Maar verder vooral een uitweg uit de problemen bieden. Een duidelijke route die we gezamenlijk kunnen bewandelen. En ons ondertussen aanpassen aan wat toch al gebeurt. Dat zal lastig genoeg zijn, maar is uiteindelijk een stuk effectiever en ook hoopvoller dan het steeds weer opnieuw luiden van de noodklok.
