Groenten in Groenland

Klimaatverandering kent niet alleen maar negatieve gevolgen, zoals het smelten van de ijskappen en zeespiegelstijging. In Groenland plukken ze er juist de vruchten, of beter gezegd de groenten van. Pieter Bliek ging in het zuiden van Groenland op onderzoek uit.

Door het opwarmende klimaat wordt met name Zuid-Groenland in toenemende mate geschikt voor het bedrijven van experimentele landbouw. Gewassen zoals rabarber, koolraap en aardappelen doen het prima. In kassen worden ook aardbeien geteeld. De aardappels en knollen van het eigen land smaken zelfs beter dan geïmporteerde groenten.

Landbouwkundige

Degene die er alles van weet, is de inmiddels gepensioneerde landbouwkundige Aqqalooraq Frederiksen. In zijn huis met uitzicht over het plaatsje Qaqortoq vertelt hij honderduit over zijn beroep en de effecten van het opwarmende klimaat op de seizoenen in de Zuid-Groenlandse fjorden. Qaqortoq telt ruim 3000 zielen, is het culturele en economische hart van deze regio en de op vier na grootste plaats van het land.

Aqqalooraq groeide op een schapenboerderij op en studeerde landbouwtechniek in Denemarken. Hij werkte enkele jaren op een schapenboerderij in IJsland en op een muskusossenboerderij in Alaska.

De enige adviseur op Groenland

‘Ik heb veel verschillende ervaringen opgedaan. In 1976 keerde ik terug naar Groenland, waar ik 10 jaar schapenboer was. Daarna heb ik tot aan mijn pensioen voor de Groenlandse landbouwkundige organisatie gewerkt. Hier gaf ik adviezen over grasvelden en later ook over alles wat met landbouw te maken heeft. Ik was de enige Groenlandse adviseur. We werkten vooral samen met de Noren, Zweden, de Faeröer Eilanden, Alaska en Canada. Jaarlijks wisselden we ervaringen uit over het bedrijven landbouw en houden van schapen in het hoge noorden.’

Aqqalooraq heeft het weer de laatste jaren sterk zien veranderen. ‘Vanaf 2007 was het een jaar of 5 à 6 op rij ’s zomers kurkdroog. Een van die zomers, ik kan me het precieze jaartal niet herinneren, viel er bijna geen druppel. De zomermaanden zijn voor de schaapsboeren het belangrijkst. Met name de maanden mei en juni wanneer het gras groeit.’

Enkele honderden millimeters neerslag

In de fjorden, in het binnenland op enkele honderden kilometers van de kust, valt jaarlijks gemiddeld maar enkele honderden millimeters neerslag. Soms iets meer. In de maanden mei en juni valt er slechts 30 tot 60 millimeter.

Aan het begin van de fjorden valt ’s zomers iets meer. ‘Alles droogde dat jaar uit, maar nu is dat al jaren niet meer zo’, vertelt de landbouwkundige. ‘Nu valt er zelfs wat meer regen dan gemiddeld. Soms regent het in de zomer veel en is het koud. Als de zon daarna gaat schijnen, is het ineens snikheet. Zodra de zon ondergaat, wordt het snel koud. Kouder dan normaal. De zomer van 2015 was koud. De lente liet lang op zich wachten en het sneeuwde tot in juni.’

Nu weer warmer en minder regen

Vanaf 2024 jaar worden de zomers weer warmer en valt in juni ook weer minder regen. ‘De trend die we zien, is dat de lentes kouder zijn en door lange, warme zomers opgevolgd worden. De herfst valt pas laat in. Het lijkt erop alsof de seizoenen aan het verschuiven zijn.’

Het weer in de winter verandert ook behoorlijk van karakter. ‘Het is veel winderiger en het waait uit verschillende richtingen. De sneeuw die valt, blijft kort liggen. Afgelopen winter heb ik slechts 6 dagen geskied. Voorheen kon je dat maanden achtereen doen. Wat we ook zien, is dat het ’s winters vaker regent. Sneeuw en regen wisselen elkaar af. Dat is slecht voor de graslanden. Sneeuw die bij hogere temperaturen en regen deels smelt, herbevriest daarna. Hierdoor vormt zich een ijslaag over het gras dat daardoor verstikt. De schapenboeren hebben daar last van. Gelukkig herstellen de graslanden zich later in het voorjaar en de zomer grotendeels.’

Meerder schapenboeren zijn ermee gestopt

De laatste jaren zijn meerdere schapenboeren ermee gestopt. ‘Dat heeft niets met klimaatverandering te maken, maar eerder met het harde economische klimaat wat de schaapsboeren niet veel langer kunnen volhouden’, aldus de landbouwkundige.

Ondanks een gunstiger wordend klimaat, is er geen toename te zien van landbouwers die aardappelen of gewassen telen. ‘Het verbouwen ervan is nog niet zo gemakkelijk, laat staat economisch aantrekkelijk’, verklaart de landbouwkundige. ‘De logistiek is nogal lastig in de fjorden. De aardappelen en groenten moeten naar de kust worden verscheept. Dat kost eigenlijk meer dan dat het oplevert. Daardoor is het rendabeler om aardappels te importeren.’

De aardappelen smaken goed

De Groenlandse aardappelen smaken erg goed. Beter dan de geïmporteerde aardappelen. ‘We hebben nog een zakje over van vorig jaar.’ Trots toont Aqqalooraq een handvol aardappelen. ‘We hebben verschillende soorten gepoot. Dit is de beste soort. Ik kreeg ooit 6 stuks, een jaar of 7 geleden van een Groenlandse boer. Van elke nieuwe oogst bewaren we er een aantal die we in de grond stoppen. Vorig seizoen leverde dat zo’n 200 kilo op. We hebben er met de familie de hele winter van kunnen eten.’

Een andere groente die goed in Groenland gedijt, is koolraap. Ze smaken zoeter dan koolrapen uit het buitenland. ‘Dat komt doordat het hier langer licht is en de knollen daardoor meer nutriënten opslaan’, denkt de landbouwkundige.

Testboerderij

Op een minuut of 20 varen van het pittoreske haventje van Qaqortoq ligt de testboerderij Upernaviarssuk. Ik vaar er heen samen met de familie van Pitsi Hoegh, de CEO van touroperator Greenland Sagalands. Op deze boerderij wordt geëxperimenteerd met het verbouwen van verschillende groenten in zowel kassen als in de volle grond.

Upernaviarssuk is eigenlijk een kleine nederzetting. Het dorpje telt meerdere gebouwen en er is zelfs een onderkomen voor landbouwstudenten en schapenboeren in opleiding. De flauwe helling van de testboerderij oogt prachtig groen. Her en der staan landbouwwerktuigen.

Perceeltjes met ontkiemende gewassen

Tussen het gras met uitbundig bloeiende boter- en paardenbloemen liggen her en der perceeltjes met net ontkiemde gewassen, volop in de zon. Het is een fotogenieke plek. In de kas even verderop worden verschillende gewassen gekweekt. Onder warme infraroodlampen liggen zaden te ontkiemen. In 2019 was ik hier ook al eens en werd toen rondgeleid door de tuinman die hier permanent woonde. Maar die is onlangs vertrokken. De testboerderij Upernaviarssuk is momenteel op zoek naar een nieuwe tuinman, maar die laat zich niet zo gemakkelijk vinden.

Even verderop aan het Qaqortup Imaa, een binnenwater of fjordinham rondom Qaqortoq met middenin een eiland, liggen de kerkruïnes van Hvalsey of ook wel Qaqortukulooq. Het is een van de belangrijkste geologische vindplaatsen van Groenland.

De ‘Twee Tieten’

De kerkjes zijn aan het begin van de 14^e eeuw door de Noorse Vikingen gebouwd. De ruïnes liggen aan de voet van de met sneeuwresten getooide, 1059 meter hoge en imposante berg Qaqortup Qaqa. Links daarvan ligt een tweede, hoge en met sneeuwflarden bedekte bergtop. ‘De Inuit noemen deze twee naast elkaar gelegen toppen gekscherend ook wel de ‘twee tieten’’, vertelt Pitsi lachend.

Als we vanuit de fjordinham weer richting Qaqortoq terugvaren, zien we ‘de tieten’ in de verte langzaam slinken. We passeren hierbij het eilandje Arpatsivik met zijn 430 meter hoge en zeer karakteristieke puntvorm. Eigenlijk zou ik naar de natuurlijke warme bron Unartoq gaan om hierin te zwemmen, maar wegens zware ijsgang rondom de zuidpunt van Groenland is de fjord die daar toegang toe verschaft, versperd. In plaats daarvan breng ik met touroperator Sagalands die me deze tocht aanbood, een bezoek aan de testboerderij Upernarviarssuk en de kerkruïnes van de Vikingen.

Met speciale dank

Met speciale dank aan Pitsi Hoegh van touroperator Greenland Sagalands, haar zoon Casper Nanoq en kleinkinderen Minik en Sia Star.

Boek zelf een tocht bij Sagalands: https://sagalands.com/qaqortoq/tours/