De dag waarop het in Nederland voor het eerst 40 graden werd
Reinout van den BornWe maken in Nederland vandaag en morgen een paar bijzonder hete dagen mee. Als het even tegenzit, kan het morgen in het zuiden van Limburg 38 of 39 graden worden. En komen we net niet aan 40 graden toe. In 2019 lukte dat wel, op 25 juli. Dat was voor veel mensen een ongekende belevenis.
Het contrast in juli 2019 kon bijna niet groter zijn. De maand begon dat jaar namelijk koel en wisselvallig. Op 4 juli werd op de vliegbasis Twenthe bij Enschede zelfs een kouderecord gemeten van -1,6 graden op 10 centimeter hoogte, en op 10 juli kwam het daar opnieuw tot grondvorst met -0,7 graden. Niemand kon toen vermoeden dat het later die maand in Nederland voor het eerst 40 graden zou worden.
Ondanks de koude start van de maand, begon zich iets op te bouwen, op dat moment al te zien in de weerpluimen voor de lange termijn. Niemand besefte op dat moment nog dat we op weg waren naar een historische week waarin het Nederlandse hitterecord van Warnsveld, dat bijna 75 jaar had standgehouden, meerdere keren zou worden verbroken en waarin we voor het eerst de grens van 40 graden zouden passeren.
De Nijmeegse Vierdaagse
In de aanloop naar de Nijmeegse 4Daagse was er nog geen sprake van extreme hitte. Op 11 juli viel in het noordwesten rond 30 millimeter regen en op 12 juli zorgden traag trekkende buien in het Gooi voor 50 tot 70 millimeter regen, waardoor Hilversum onder water kwam te staan. Het weer was koel en lagedrukgebieden domineerden. Tijdens het weekend voor de 4Daagse kwam een hogedrukgebied vanuit het westen dichterbij, waardoor de buien verdwenen en het weerbeeld door wolkenvelden werd bepaald .
Op maandag 15 juli, toen duizenden wandelaars naar de Wedren in Nijmegen kwamen om hun deelnemerskaarten op te halen, was het bewolkt met af en toe een spat regen. Tijdens de 4Daagse trok het hogedrukgebied langzaam over, waardoor het droog bleef en de temperaturen tot 25 à 26 graden opliepen, ideaal wandelweer. Toch vermoedde ook toen nog niemand wat er een week later zou gebeuren.
Toenemende hitte
Op vrijdag 19 juli begon de weersverwachting er spectaculair uit te zien. Vanuit het zuiden zou later extreme hitte binnenstromen met een hogedrukgebied boven ons en zuidoostelijke winden. In mijn toen 21 jaar als weerman voelde ik dat dit bijzonder zou worden. Tijdens mijn weerpraatjes bespraken we de mogelijk naderende verbreking van het bijna 75 jaar oude hitterecord van Warnsveld. We verwachtten een piek in de temperaturen op woensdag 24 juli, mogelijk tot 35 graden, maar niemand sprak op dat moment nog van 40 graden.
In het weekend na de 4Daagse groeide de onrust. Ik zou in de week daarna naar Berlijn vertrekken, voor een korte zakenreis, terwijl Nederland zich op de extreme hitte voorbereidde. Op maandag 22 juli was duidelijk dat we het hitterecord zouden verbreken. Ik schreef erover op onze site, en het nieuws verspreidde zich snel.
Een historische hittegolf
Op dinsdag 23 juli werd die verwachting tijdens een vroege dienst bevestigd. Ik stapte op de trein naar Berlijn. In Berlijn werd in de weerkamer daar druk gediscussieerd over de ook voor Duitsland verwachte extreme temperaturen van boven 40 graden. Eerst was besloten die waarden uit de verwachting te halen, eigenlijk alleen omdat het nog niet eerder was gebeurd. Na de discussie, waarin de meteorologische aspecten van de verwachting centraal stonden, kwamen de veertigers terug. En gelukkig maar. Duitsland zou er later veel scoren.
Die woensdag werd het hitterecord van Warnsveld in Nederland al verbroken en was het 's avonds laat nog steeds meer dan 30 graden en erg heet toen ik in de trein in mijn toenmalige woonplaats Arnhem terugkeerde.
De memorabele dag
Donderdag 25 juli 2019 blijft een memorabele dag in de Nederlandse weerhistorie. Het was mijn verjaardag en de dag startte met minimumtemperaturen die varieerden van 14 graden op Terschelling tot 21 graden in Maastricht. Toen de zon eenmaal op was, schoot de temperatuur omhoog.
Deelen bij Arnhem registreerde even na het middaguur 42,9 graden, maar die waarde werd door het KNMI al na ongeveer een kwartier gecorrigeerd. Uiteindelijk noteerde Gilze-Rijen met 40,7 graden de hoogste temperatuur van de dag. Voor het eerst sinds het begin van de metingen werd de grens van 40 graden in Nederland overschreden, niet alleen in Gilze-Rijen, maar op nog zeven andere stations.
De volgende dag ook in Volkel
Na een tropennacht, met minima van 23 graden op diverse plaatsen, werd het op 26 juli opnieuw heet. Volkel was het enige station dat ook nog een veertiger noteerde, terwijl het er de dag ervoor 39,9 graden was. Daarmee is het nog nergens in Nederland op twee opeenvolgende dagen 40 graden of warmer geworden, maar de hitte van 24 tot en met 26 juli 2019 blijft ongekend. En is nadien nog steeds niet herhaald.
