Zonnevlekkenmaximum is achter de rug
Reinout van den BornWerd eind vorig jaar al vermoed dat de huidige zonnevlekkencyclus zijn maximum had bereikt, kijk je naar de nieuwste verwachtingen dan blijkt dit inderdaad zo te zijn.
Volgens de nieuwste verwachting van de bekende zonwetenschapper David Hathaway zijn we het maximum inmiddels voorbij en gaan we de komende jaren op weg naar het volgende zonnevlekkenminimum. Dat zou ergens rond 2030 bereikt moeten worden.
Duidelijk actiever dan voorganger
De huidige zonnevlekkencyclus, nummer 25, is daarmee duidelijk actiever geweest dan zijn voorganger, nummer 24. Maar niet zo actief al cyclus nummer 23.
Tijdens een cyclus kun je aan onder meer de afstand van de zonnevlekken ten opzichte van de evenaar van de zon, het aantal zonnevlekken en de kracht ervan zien hoe ver de cyclus onderweg is. Het minimum van deze cyclus ligt alweer jaren achter ons. Dat was in 2019. Toen waren aan het oppervlak van de zon nauwelijks vlekken te zien.
Bergopwaarts
Daarna ging het bergopwaarts. Inmiddels is de zon alweer meerdere jaren zelfs behoorlijk actief en zien we op aarde om de haverklap poollicht, als zich aan de zon weer een sterke uitbarsting heeft voorgedaan en een wolk geladen deeltjes de aardatmosfeer binnendringt. Veel zondeskundigen waren er tot nu toe vanuit gegaan dat het maximum van de zonnevlekkenactiviteit in deze cyclus omtrent juli 2025 zou vallen.
Alles wees daarop: de toename van het aantal zonnevlekken, maar ook dat nieuwe vlekken geleidelijk dichterbij de evenaar verschenen. Want dat is de trend. Als de cyclus jong is, komen de vlekken relatief ver bij de evenaar vandaan tot leven. Naarmate de cyclus vordert, ontstaan ze steeds dichterbij de evenaar. En beide bewegingen werden de afgelopen jaren waargenomen.
Actiever dan verwacht
In 2023 bleek dat de zon veel actiever was dan verwacht. Er is veel anders gegaan. Al ruim drie jaar op rij komt het aantal zonnevlekken op de zon hoger uit dan de prognose. De verschillen met het oorspronkelijke spoorboekje zijn daarbij alleen maar groter geworden.
De groep wetenschappers die verwachtte dat het maximum later zou vallen, voorzag een verdere toename van de activiteit van de zon, met nieuwe zonnestormen, noorderlicht en op de zon vele grote groepen zonnevlekken. Een voorbeeld van een extreme zonnestorm die de aarde in de jaren twintig van de vorige eeuw trof, is hier te lezen. Een eerdere zonnestorm tijdens de huidige cyclus deed tractoren op hol slaan.
Terug naar 2002
De activiteit aan het oppervlak van de zon was in juni 2023 zo groot dat we helemaal naar het jaar 2002 terug moesten om een vergelijkbaar actieve periode terug te vinden. Dat was toen cyclus 23 bijna zijn hoogtepunt bereikte. Er zouden dat jaar nog een paar zeer actieve momenten volgen, met de sterkste geregistreerde zonnevlam ooit daarbij. Tot in Texas, in het zuiden van de VS aan toe, was toen het noorderlicht te zien; een ongekende situatie.
Na cyclus 23 kwam cyclus 24, die een stuk zwakker was en tot de zwakste cycli van de afgelopen eeuw behoorde. Volgens de eerste verwachtingen van zondeskundigen had dat ook met de huidige cyclus 25 het geval moeten zijn. In de aanloop ernaartoe waren er lang discussies over de vraag of we misschien zelfs naar een soort Maunderminimum op weg waren, een periode tussen 1600 en 1750 waarin de zon nauwelijks actief was.
Verwachtingen waren niet juist
Gaandeweg de nieuwe cyclus bleek echter dat de oorspronkelijke verwachtingen het bij het verkeerde eind hadden. Een groep onderzoekers, die op een andere manier naar de zonnevlekkencyclus keek, gaf in een vroegtijdig stadium een waarschuwing af. Volgens hen zou de nieuwe cyclus juist weleens tot de sterkste cycli ooit kunnen gaan behoren. Het leek er lange tijd op dat ze gelijk zouden krijgen, al wordt dat beeld nu ook genuanceerd.
Over het moment waarop de huidige zonnevlekkencyclus zijn maximum zou bereiken, werd eind vorig jaar nog gediscussieerd. Was de overtuiging van de meeste volgers dat het maximum in de loop van het jaar 2025 zou worden bereikt, later leek het er dus op dat dit misschien nog wel enkele jaren later kan worden. Maar volgens David Hathaway was het maximum al geweest en dat beeld lijkt in zijn laatste verwachting dus te worden bevestigd. Daarmee is het maximum uiteindelijk dus een half jaar eerder dan verwacht opgetreden.
Zon blijft voorlopig actief
Ongeacht het moment waarop het maximum van deze cyclus is gevallen, is duidelijk dat de zon voorlopig behoorlijk actief blijft. Dat betekent nieuwe kansen op grote groepen zonnevlekken, zonnevlammen, noorderlicht en misschien ook wel zonnestormen.
